Phân biệt hoạt động nhượng quyền thương mại và chuyển giao công nghệ

1. Các đặc điểm chính của hoạt động nhượng quyền thương mại

1.1 Nhượng quyền thương mại (nhượng quyền thương hiệu) là gì?

Căn cứ Điều 284 Luật Thương mại 2005, “Nhượng quyền thương mại là hoạt động thương mại, theo đó bên nhượng quyền cho phép và yêu cầu bên nhận quyền tự mình tiến hành việc mua bán hàng hoá, cung ứng dịch vụ theo các điều kiện sau đây:

1. Việc mua bán hàng hoá, cung ứng dịch vụ được tiến hành theo cách thức tổ chức kinh doanh do bên nhượng quyền quy định và được gắn với nhãn hiệu hàng hoá, tên thương mại, bí quyết kinh doanh, khẩu hiệu kinh doanh, biểu tượng kinh doanh, quảng cáo của bên nhượng quyền;
2. Bên nhượng quyền có quyền kiểm soát và trợ giúp cho bên nhận quyền trong việc điều hành công việc kinh doanh”.

Như vậy, nhượng quyền thương mại, hay còn gọi là nhượng quyền thương hiệu, là một hình thức kinh doanh được sử dụng phổ biến trong các ngành công nghiệp như thực phẩm, đồ uống, thời trang, vật liệu xây dựng và dược phẩm. Theo đó, chủ sở hữu của một thương hiệu (franchisor) sẽ cho phép một bên thứ hai (franchise) sử dụng nhãn hiệu, bản quyền, quy trình sản xuất, kinh nghiệm kinh doanh và các dịch vụ hỗ trợ khác của thương hiệu đó để mở rộng mạng lưới kinh doanh của mình.

Trong mô hình nhượng quyền thương mại, franchise sẽ trả cho franchisor một khoản phí đầu tư ban đầu và một khoản phí thường xuyên để sử dụng nhãn hiệu và các dịch vụ hỗ trợ khác. Bằng cách này, franchisor có thể mở rộng thị trường và tăng trưởng doanh số một cách nhanh chóng mà không cần phải đầu tư nhiều vốn và nguồn lực cho việc mở rộng mạng lưới kinh doanh của mình.

Việc nhượng quyền thương mại có nhiều lợi ích cho cả franchisor và franchise. Franchisor sẽ nhận được thu nhập từ các khoản phí và còn có thể kiểm soát chất lượng sản phẩm hoặc dịch vụ được cung cấp bởi franchise. Đối với franchise, họ có thể sử dụng thương hiệu có uy tín và các dịch vụ hỗ trợ từ franchisor, giúp họ khởi nghiệp dễ dàng hơn và giảm thiểu rủi ro kinh doanh.

Xem thêm: Hoạt động nhượng quyền thương mại tại Việt Nam tại đây.

1.2 Đối tượng của hoạt động nhượng quyền thương mại

Như đã đề cập ở trên, tuỳ vào từng loại hình nhượng quyền thương mại và sự thảo luận giữa các bên, mà đối tượng của nhượng quyền thương mại có thể là các quyền sử dụng tài sản trí tuệ như tên thương mại, nhãn hiệu hàng hoá/dịch vụ, bí mật kinh doanh,… và được phép kinh doanh theo mô hình, phương thức quản lý, tiếp thị sản phẩm của bên nhượng quyền.

Hoạt động nhượng quyền thương mại thường nhắm đến các doanh nghiệp hay cá nhân muốn mở rộng mạng lưới kinh doanh của mình. Đối tượng chính của hoạt động này là các nhà đầu tư, doanh nghiệp mới khởi nghiệp hoặc các doanh nghiệp đã có kinh nghiệm trong lĩnh vực kinh doanh nhưng muốn mở rộng mạng lưới và tăng trưởng nhanh chóng.

Ngoài ra, hoạt động nhượng quyền thương mại còn hướng tới các cá nhân có nhu cầu khởi nghiệp và muốn sử dụng một thương hiệu được kiểm chứng và có uy tín để bắt đầu kinh doanh. Các cá nhân này có thể làm việc dưới dạng franchise và sử dụng các quy trình sản xuất, hệ thống quản lý, cách tiếp cận thị trường, định giá và quảng bá thương hiệu của franchisor để đạt được hiệu quả kinh doanh tốt hơn.

Tuy nhiên, việc trở thành một franchise cũng đòi hỏi các đối tượng này phải có sự đầu tư tài chính, thời gian và nỗ lực để xây dựng và phát triển doanh nghiệp. Ngoài ra, franchise cũng cần phải tuân thủ các quy định và nguyên tắc được đề ra bởi franchisor để đảm bảo việc hoạt động của doanh nghiệp được thực hiện một cách hiệu quả và đạt được lợi nhuận cao nhất.

1.3 Hình thức thực hiện nhượng quyền thương mại

Hiện nay, có khá nhiều hình thức thực hiện nhượng quyền thương mại, dưới đây là 03 hình thức nhượng quyền thương mại phổ biến nhất hiện nay, cụ thể:

a. Nhượng quyền thương mại theo khu vực lãnh thổ

Một số hình thức phổ biến gồm:

– Nhượng quyền thương mại trong nước: Thường là giữa các doanh nghiệp với nhau, đa số là giữa các doanh nghiệp lớn với các doanh nghiệp vừa mới được thành lập;

– Nhượng quyền thương mại từ nước ngoài vào Việt Nam: Là hình thức các chủ thương mại nước ngoài thực hiện đầu tư vào Việt Nam theo hình thức franchise;

– Nhượng quyền thương mại từ Việt Nam ra nước ngoài: Các thương hiệu nổi tiếng Việt Nam nhượng quyền ra nước ngoài.

b. Nhượng quyền thương mại căn cứ theo tiêu chí kinh doanh

Một số hình thức phổ biến gồm:

– Nhượng quyền phân phối sản phẩm: Người nhượng quyền phân phối sản phẩm cho phép một người khác bán sản phẩm hoặc cung cấp dịch vụ của họ trên một khu vực và thời gian cụ thể. Tuy nhiên, người nhận quyền chỉ được sử dụng các yếu tố thương hiệu như biểu tượng, tên thương hiệu, khẩu hiệu và logo trong các hoạt động quảng bá và kinh doanh sản phẩm hoặc dịch vụ đó.

– Nhượng quyền sử dụng công thức kinh doanh: Hiện nay, nhượng quyền thương mại là hình thức chuyển nhượng thương mại phổ biến nhất, còn được gọi là nhượng quyền kinh doanh. Bên nhượng quyền cho phép bên nhận nhượng quyền phân phối các sản phẩm dưới thương hiệu của họ và cung cấp kỹ thuật kinh doanh, công thức quản lý doanh nghiệp và hỗ trợ cho nhân viên của bên nhận nhượng quyền.

c. Nhượng quyền thương mại theo mục tiêu phát triển hoạt động kinh doanh

– Franchise độc quyền: Là hình thức mua bản quyền thương hiệu, trong đó người mua được quyền phân phối sản phẩm hoặc dịch vụ tại một khu vực cụ thể và cam kết phát triển số lượng đơn vị kinh doanh nhượng quyền trong từng giai đoạn. Người mua có thể nhượng lại quyền cho bên thứ ba dưới dạng franchise phát triển khu vực hoặc franchise riêng lẻ. Tuy nhiên, nếu muốn mở thêm đơn vị mới thì phải ký kết thêm hợp đồng mới với bên bán. Hình thức này không cho phép người mua nhượng quyền lại. Bên mua thương hiệu phải chủ động tìm kiếm khách hàng và phát triển thương hiệu trong khu vực của mình.

– Franchise vùng: Là một hình thức mua franchise, trong đó người mua sẽ nhận nhượng quyền từ người chủ thương hiệu hoặc người mua master franchise để bán lại cho các người mua franchise nhỏ lẻ (single-unit franchise) trong một vùng cụ thể với những quy định đã thỏa thuận với công ty nhượng quyền. Hình thức này giống như một trung gian giữa master franchise và single-unit franchise. Khác với master franchise, hình thức này chỉ cho phép nhượng quyền lại cho các single-unit franchise và không được phép mở các cửa hàng kinh doanh thương hiệu của riêng mình.

– Franchise phát triển khu vực: Đây là hình thức mua độc quyền franchise, trong đó người mua được phép mở nhiều đơn vị kinh doanh (số lượng được thỏa thuận với bên bán) tại một khu vực hoặc lãnh thổ cụ thể và trong khoảng thời gian nhất định. Họ không được phép nhượng quyền lại, và phải cam kết mở số lượng cửa hàng franchise nhất định trong khoảng thời gian đã thỏa thuận. Nếu họ muốn bán lại franchise cho bên thứ ba, họ phải mua lại theo hình thức master franchise và trả một khoản phí lớn để được độc quyền mở các cửa hàng nhượng quyền trong khu vực và thời gian nhất định.

– Franchise riêng lẻ: Hình thức franchise lẻ cho phép người mua ký hợp đồng trực tiếp với bên bán hoặc người mua master franchise để mở một đơn vị kinh doanh theo hệ thống nhượng quyền, tại một địa điểm và trong một thời gian cụ thể. Sau khi hợp đồng kết thúc, người mua có thể gia hạn và trả một khoản phí phù hợp. Tuy nhiên, người mua theo hình thức này không được phép nhượng lại hoặc mở thêm cửa hiệu kinh doanh cùng thương hiệu. Vì vậy, thường chỉ có thể mua được các franchise lẻ qua các master franchise (đối với các thương hiệu nổi tiếng) hoặc các chủ thương hiệu nhỏ.

2. Các đặc điểm chính của hoạt động chuyển giao công nghệ

2.1 Chuyển giao công nghệ là gì?

Căn cứ khoản 7 Điều 1 Luật Chuyển giao công nghệ 2017, “Chuyển giao công nghệ là chuyển nhượng quyền sở hữu công nghệ hoặc chuyển giao quyền sử dụng công nghệ từ bên có quyền chuyển giao công nghệ sang bên nhận công nghệ”.

Như vậy, chuyển giao công nghệ là quá trình chuyển đổi kiến thức và kỹ năng công nghệ từ một người hoặc tổ chức sở hữu công nghệ đến người hoặc tổ chức khác. Chuyển giao công nghệ bao gồm việc trao đổi thông tin về công nghệ, bản quyền, sở hữu trí tuệ, kế hoạch kinh doanh, quy trình sản xuất và các yếu tố khác liên quan đến việc triển khai và sử dụng công nghệ.

Quá trình chuyển giao công nghệ có thể được thực hiện thông qua nhiều hình thức như bán quyền sử dụng công nghệ, cung cấp dịch vụ tư vấn, đầu tư vào công nghệ, hoặc hợp tác nghiên cứu và phát triển. Chuyển giao công nghệ đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển kinh tế, nâng cao năng lực cạnh tranh và cải thiện chất lượng cuộc sống.

2.2 Đối tượng của hợp đồng chuyển giao công nghệ

Căn cứ Điều 4 Luật Chuyển giao công nghệ 2017, đối tượng công nghệ được chuyển giao bao gồm:

– Bí quyết kỹ thuật, bí quyết công nghệ;

– Phương án, quy trình công nghệ; giải pháp, thông số, bản vẽ, sơ đồ kỹ thuật; công thức, phần mềm máy tính, thông tin dữ liệu;

– Giải pháp hợp lý hoá sản xuất, đổi mới công nghệ;

– Máy móc, thiết bị đi kèm một trong các đối tượng kể trên.

Như vậy, đối tượng của hợp đồng chuyển giao công nghệ sẽ được ghi nhận việc chuyển nhượng quyền sở hữu thuộc các đối tượng kể trên, được chuyển giao, hoặc chuyển giao quyền sử dụng đối tượng công nghệ được chuyển giao từ bên có quyền chuyển giao công nghệ sang bên nhận công nghệ.

2.3 Hình thức thực hiện chuyển giao công nghệ

Căn cứ Điều 5 Luật Chuyển giao công nghệ 2017, hình thức chuyển giao công nghệ được quy định như sau:

– Chuyển giao công nghệ độc lập;

– Phần chuyển giao công nghệ trong trường hợp sau đây:

• Dự án đầu tư;
• Góp vốn bằng công nghệ;
• Nhượng quyền thương mại;
• Chuyển giao quyền sở hữu trí tuệ;
• Mua, bán máy móc, thiết bị kèm theo kèm một trong các đối tượng bí quyết kỹ thuật, bí quyết công nghệ; phương án, quy trình công nghệ; giải pháp, bản vẽ, sơ đồ kỹ thuật; công thức, phần mềm máy tính, thông tin dữ liệu; giải pháp hợp lý hoá sản xuất, đổi mới công nghệ;

– Chuyển giao công nghệ bằng hình thức khác theo quy định của pháp luật;

– Việc chuyển giao công nghệ độc lập và góp vốn bằng công nghệ phải được lập thành hợp đồng.

3. Tóm tắt những điểm khác biệt giữa nhượng quyền thương mại và chuyển giao công nghệ

Nhượng quyền thương mại và chuyển giao công nghệ là hai khái niệm khác nhau trong lĩnh vực kinh doanh. Dưới đây là tóm tắt những điểm khác biệt giữa nhượng quyền thương mại và chuyển giao công nghệ:

– Đối tượng: Trong nhượng quyền thương mại, đối tượng là một thương hiệu, sản phẩm hoặc dịch vụ cụ thể, trong khi chuyển giao công nghệ liên quan đến sự chuyển đổi công nghệ hoặc tri thức từ một bên sang bên khác.

– Phạm vi: Nhượng quyền thương mại thường liên quan đến việc mở rộng thương hiệu hoặc sản phẩm đến các khu vực mới hoặc quốc gia khác, trong khi chuyển giao công nghệ liên quan đến việc chuyển đổi công nghệ hoặc tri thức từ một bên sang bên khác để tạo ra giá trị thương mại mới.

– Quyền lợi và trách nhiệm: Trong nhượng quyền thương mại, người nhượng quyền có trách nhiệm cung cấp cho người nhận quyền nhượng quyền thương mại hệ thống và quy trình để hoạt động kinh doanh một thương hiệu hoặc sản phẩm. Ngược lại, trong chuyển giao công nghệ, người chuyển giao có trách nhiệm cung cấp tri thức và công nghệ để tạo ra sản phẩm hoặc dịch vụ mới.

– Hình thức thanh toán: Trong nhượng quyền thương mại, người nhận quyền nhượng quyền thương mại thường phải trả một khoản phí ban đầu và một khoản phí duy trì, trong khi trong chuyển giao công nghệ, người nhận công nghệ có thể phải trả một khoản tiền để mua quyền sử dụng công nghệ hoặc một khoản phí chuyển giao.

– Quyền sở hữu: Trong nhượng quyền thương mại, người nhận quyền nhượng quyền thương mại thường không được sở hữu thương hiệu hoặc sản phẩm, trong khi trong chuyển giao công nghệ, người nhận công nghệ sẽ được sở hữu công nghệ sau khi chuyển giao hoàn tất.

Như vậy, qua bài viết trên, chúng ta đã có thể phân biệt được hai hoạt động quan trọng trong kinh doanh là nhượng quyền thương mại và chuyển giao công nghệ. Mỗi hoạt động này đều có những đặc điểm riêng, áp dụng cho những trường hợp khác nhau trong kinh doanh. Việc lựa chọn hoạt động phù hợp với mục tiêu kinh doanh, tình hình thị trường và nhu cầu phát triển là rất quan trọng. Bằng cách hiểu rõ các khác biệt giữa nhượng quyền thương mại và chuyển giao công nghệ, doanh nghiệp có thể áp dụng chính sách phù hợp và tối ưu hóa hiệu quả kinh doanh của mình.

Chia sẻ: