Tranh chấp lao động là gì? Giải quyết tranh chấp lao động như thế nào?

1. Tranh chấp lao động là gì?

Tranh chấp lao động là những tranh chấp về quyền và lợi ích phát sinh trong quan hệ lao động giữa người lao động, tập thể lao động với người sử dụng lao động bao gồm các tranh chấp về lương thực tế, giờ làm việc, điều kiện làm việc hay những quyền lợi khác như bảo hiểm xã hội và thâm hụt lương. Trong một số trường hợp, tranh chấp lao động cũng có thể bao gồm việc giải quyết các mâu thuẫn liên quan đến việc chấm dứt hợp đồng lao động, vi phạm quy định về an toàn lao động, hoặc các vấn đề khác liên quan đến quyền và lợi ích của các bên trong quan hệ lao động.

Nói một cách khác, tranh chấp lao động là những mâu thuẫn bất đồng không thể tự giải quyết giữa cá nhân hoặc nhóm lao động và người sử dụng lao động liên quan đến quyền lợi và lợi ích của cả hai bên trong quan hệ lao động.

2. Đặc điểm của tranh chấp lao động

Từ khái niệm trên, ta có thể đúc kết 3 đặc điểm về tranh chấp lao động như sau:

• Tranh chấp lao động gắn liền với quan hệ lao động

Tranh chấp lao động thường phát sinh từ các chủ thể tham gia vào mối quan hệ lao động bao gồm tranh chấp giữa người lao động với bên sử dụng lao động, hoặc tập thể lao động với đối tượng sử dụng lao động.

Bên cạnh đó, đối tượng của tranh chấp lao động thường liên quan đến nội dung của quan hệ lao động như quyền và lợi ích chính đáng được quy định trong hợp đồng lao động, thỏa ước lao động hoặc nội quy nội bộ của doanh nghiệp.

• Tranh chấp lao động không chỉ tranh chấp về quyền mà còn tranh chấp về lợi ích

Nếu như các vấn đề tranh chấp khác thường khởi nguồn từ những hành vi vi phạm pháp luật, thì tranh chấp lao động lại xảy ra ngay cả khi không có bất kỳ hành vi trái pháp luật nào.

Đặc điểm này thực chất bị chi phối bởi bản chất của quan hệ lao động, sự điều chỉnh của pháp luật và cả những thay đổi trong cơ chế thị trường. Thực tế, quan hệ lao động được phát sinh từ việc thỏa thuận và đàm phán giữa các bên.

Tuy nhiên, sau khoảng thời gian, một trong hai bên có thể không thực hiện hoặc trở nên không phù hợp với thỏa thuận ban đầu. Khi đó, vấn đề tranh chấp càng trở nên tất yếu khi quyền lợi và lợi ích của cả hai bên đều bị ảnh hưởng.

• Tranh chấp lao động còn phụ thuộc vào số lượng và quy mô

Đối với hình thức tranh chấp cá nhân, mức độ thiệt hại thường không quá cao và có thể được giải quyết một cách đơn giản. Tuy nhiên, tranh chấp tập thể lại có mức độ phức tạp khá cao và tăng dần lên theo quy mô. Điều này không chỉ tác động đến bên sử dụng lao động, quyền lợi của người lao động mà còn ảnh hưởng đến an ninh công cộng.

3. Có bao nhiêu loại tranh chấp lao động?

Căn cứ vào Điều 179 Bộ luật Lao động 2019, tranh chấp lao động được chia làm 2 loại: tranh chấp lao động cá nhân và tranh chấp lao động tập thể liên quan đến quyền lợi.Trong đó:

• Tranh chấp lao động cá nhân giữa người lao động và người sử dụng lao động, giữa người lao động và doanh nghiệp hoặc tổ chức khi người lao động được gửi đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng, cũng như giữa người lao động thuê lại và người sử dụng lao động thuê lại;
• Tranh chấp lao động tập thể về quyền lợi hoặc lợi ích giữa một hoặc nhiều tổ chức đại diện cho người lao động và người sử dụng lao động, hoặc giữa một hoặc nhiều tổ chức của người sử dụng lao động.

4. Nguyên nhân dẫn đến tranh chấp lao động

Việc tranh chấp lao động xảy ra do 3 nguyên nhân chính như sau:

• Thiếu sót trong tuân thủ pháp luật;
• Quyền và lợi ích về vật chất bị ảnh hưởng;
• Mối quan hệ cá nhân giữa các bên không còn tốt đẹp.

Trong số những nguyên nhân này, vấn đề quan hệ cá nhân chiếm hơn 85% trong các tranh chấp lao động. Việc một trong hai bên thừa nhận và công khai xin lỗi bên còn lại rất khó vì lý do hiểu biết về pháp luật và lòng tự trọng cũng như vị thế cá nhân.

Trong quá trình tồn tại và phát triển của quan hệ lao động, tranh chấp về quyền lợi giữa các bên là điều khó tránh khỏi, đặc biệt là trong môi trường kinh tế thị trường. Do đó, việc giải quyết tranh chấp lao động một cách hiệu quả là cần thiết để duy trì hài hòa quan hệ lao động và bảo đảm ổn định sản xuất kinh doanh và nền kinh tế.

5. Nguyên tắc giải quyết tranh chấp lao động 

Theo Điều 180 Bộ luật Lao động 2019, nguyên tắc giải quyết tranh chấp lao động được quy định như sau:

• Tôn trọng quyền tự định đoạt của các bên thông qua việc thương lượng trong toàn bộ quá trình giải quyết tranh chấp lao động. Nguyên tắc này về cơ bản được sửa đổi theo hướng ghép chung tinh thần của khoản 1 và khoản 5 Điều 194 Bộ luật lao động cũ năm 2012, nhấn mạnh “quyền tự định đoạt” của các bên thông qua “thương lượng” trong suốt quá trình giải quyết tranh chấp lao động, nhằm mục đích duy trì, ổn định quan hệ lao động.
• Coi trọng giải quyết tranh chấp lao động thông qua hòa giải, trọng tài trên cơ sở tôn trọng quyền và lợi ích của các bên tranh chấp, tôn trọng lợi ích chung của xã hội, không vi phạm pháp luật.
• Công khai, minh bạch, khách quan, kịp thời, nhanh chóng và đúng quy định pháp luật.
• Đảm bảo sự tham gia của đại diện các bên trong quá trình giải quyết tranh chấp lao động.
• Việc giải quyết tranh chấp lao động được cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền thực hiện sau khi nhận được yêu cầu của bên tranh chấp hoặc theo đề nghị của cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền và được sự đồng ý của các bên tranh chấp. Theo đó, khi một trong hai bên tranh chấp đề nghị được hòa giải, đề nghị này sẽ được chấp nhận nếu bên kia không phản đối. Và như vậy, trong trường hợp không bên nào đề nghị được hòa giải, cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền có thể đưa ra giải pháp hòa giải tự nguyện mà hai bên không nhất định phải tuân theo.

Người lao động và người sử dụng lao động dù có xảy ra tranh chấp nhưng cuối cùng vẫn phải hòa giải để tiếp tục hợp tác để làm việc. Do đó mục đích cốt lõi của việc giải quyết tranh chấp lao động là giải tỏa những bất đồng trong quan hệ lao động, bảo đảm được quyền hợp pháp và lợi ích chính đáng của mỗi bên tranh chấp, từ đó hướng tới việc xây dựng quan hệ lao động tiến bộ, hài hòa và ổn định.

6. Phương thức giải quyết tranh chấp lao động

6.1. Giải quyết tranh chấp lao động cá nhân

Căn cứ theo quy định tại Điều 187 Bộ luật Lao động 2019, việc giải quyết các tranh chấp lao động cá nhân được thực hiện bởi các cơ quan và tổ chức có thẩm quyền như Hòa giải viên lao động, Hội đồng trọng tài lao động và Tòa án nhân dân. Trình tự giải quyết ở từng cơ quan, tổ chức có thẩm quyền như sau:

Giải quyết tranh chấp thông qua Hòa giải viên lao động

Theo quy định hiện hành của pháp luật, các vấn đề tranh chấp lao động cá nhân phải được tiến hành thông qua cơ chế Hòa giải viên lao động trước khi yêu cầu giải quyết thông qua Trọng tài hoặc Tòa án, ngoại trừ những trường hợp sau:

• Bị sa thải hoặc đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động;
• Bồi thường thiệt hại và vấn đề trợ cấp khi chấm dứt hợp đồng lao động;
• Liên quan giữa người giúp việc gia đình và bên sử dụng lao động;
• Liên quan đến các quy định về bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp và an toàn, vệ sinh lao động;
• Liên quan đến bồi thường thiệt hại trong trường hợp người lao động được đưa đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng với doanh nghiệp, tổ chức;
• Giữa người lao động được thuê lại và người sử dụng lao động thuê lại.

Kể từ ngày nhận được yêu cầu giải quyết tranh chấp, Hòa giải viên lao động phải hoàn thành việc hòa giải trong vòng 05 ngày làm việc.

• Trường hợp hòa giải thành công, Hòa giải viên phải lập biên bản hòa giải và kèm theo chữ ký xác nhận của các bên liên quan.
• Trường hợp hòa giải không thành công, Hòa giải viên có trách nhiệm đề xuất những phương án giải quyết để đôi bên xem xét. Nếu phương án không được chấp thuận thì lập thành biên bản và kèm chữ ký xác nhận của các bên liên quan.
• Trường hợp hòa giải không thành công hoặc một trong các bên vắng mặt không lý do đến lần thứ hai, thì Hòa giải viên lập thành biên bản, kèm theo chữ ký xác nhận của đôi bên.

• Yêu cầu Hội đồng trọng tài lao động giải quyết theo quy định tại Điều 189 của Bộ luật Lao động;
• Yêu cầu Tòa án giải quyết.

Giải quyết tranh chấp thông qua Hội đồng trọng tài lao động

Trong trường hợp tranh chấp lao động cá nhân không thuộc phạm vi giải quyết thông qua hòa giải, hết thời hạn hòa giải hoặc hòa giải không thành, các bên tranh chấp có thể yêu cầu sự can thiệp của Hội đồng trọng tài lao động. Khi yêu cầu Hội đồng trọng tài lao động giải quyết tranh chấp, các bên không được đồng thời yêu cầu Tòa án giải quyết.

Trong vòng 07 ngày làm việc, tính từ ngày nhận được yêu cầu giải quyết, Hội đồng trọng tài lao động phải được thành lập và hoàn thành giải quyết tranh chấp trong thời hạn 30 ngày. Nếu một trong các bên không thực hiện quyết định giải quyết tranh chấp của Ban trọng tài lao động, các bên có quyền yêu cầu Tòa án giải quyết.

Giải quyết tranh chấp tại Tòa án nhân dân

Dựa theo những quy định nêu trên, Tòa án nhân dân sẽ là cơ quan nhà nước có thẩm quyền giải quyết những tranh chấp lao động cá nhân trong những trường hợp sau:

• Vấn đề tranh chấp vượt quá phạm vi giải quyết của Hòa giải viên lao động;
• Hết hiệu lực hòa giải của cơ chế Hòa giải viên lao động;
• Trường hợp hòa giải không thành công;
• Khi một trong đôi bên không đồng ý cách giải quyết tranh chấp từ Hội đồng trọng tài lao động;
• Hết thời hạn giải quyết tranh chấp từ Ban trọng tài lao động;

Thời hiệu yêu cầu giải quyết tranh chấp lao động cá nhân là bao lâu?

Căn cứ theo Điều 190 Bộ luật Lao động 2019, thời hiệu yêu cầu giải quyết tranh chấp lao động cá nhân được quy định như sau:

• Thời hạn yêu cầu hòa giải viên lao động tiến hành hòa giải đối với tranh chấp lao động cá nhân là 06 tháng kể từ ngày các bên cho rằng quyền, lợi ích hợp pháp của mình bị vi phạm.
• Thời hiệu yêu cầu Hội đồng trọng tài lao động giải quyết tranh chấp lao động cá nhân là 9 tháng kể từ ngày các bên cho rằng quyền, lợi ích hợp pháp của mình bị xâm phạm.
• Thời hạn yêu cầu Tòa án giải quyết tranh chấp lao động cá nhân là 01 năm kể từ ngày các bên cho rằng quyền và lợi ích hợp pháp của mình bị vi phạm.

Cả ba phương pháp giải quyết đều nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tôn trọng quyền tự chủ, hòa giải, trọng tài và tính minh bạch của các bên trong quá trình giải quyết tranh chấp lao động.

6.2. Giải quyết tranh chấp lao động tập thể

Trình tự giải quyết tranh chấp lao động tập thể sẽ được phân loại thành: giải quyết tranh chấp về quyền và giải quyết tranh chấp về lợi ích. Trong đó các quan có thẩm quyền được quy định như sau:

• Cơ quan thẩm quyền giải quyết tranh chấp lao động tập thể về quyền: Hòa giải viên lao động, Hội đồng trọng tài lao động và Tòa án nhân dân.
• Cơ quan thẩm quyền giải quyết tranh chấp lao động tập thể về lợi ích: Hòa giải viên lao động và Hội đồng trọng tài lao động.

Giải quyết tranh chấp lao động tập thể về quyền

• Hòa giải viên lao động

Khoản 2 Điều 191 Bộ luật Lao động 2019 quy định các tranh chấp lao động tập thể về quyền phải được tiến hành giải quyết thông qua Hòa giải viên lao động trước khi yêu cầu xử lý bởi Hội đồng trọng tài và Tòa án.

Trình tự giải quyết thông qua cơ chế Hòa giải viên lao động được tiến hành tương tự như tranh chấp lao động cá nhân. Trong trường hợp hòa giải không thành công, các bên tranh chấp có toàn quyền yêu cầu giải quyết thông qua Hội đồng trọng tài lao động.

• Hội đồng trọng tài lao động

Căn cứ quy định tại Điều 193 Bộ luật Lao động 2019, Hội đồng trọng tài lao động sẽ có thẩm quyền giải quyết tranh chấp trong trường hợp hòa giải qua cơ chế Hòa giải viên không thành công hoặc hết hiệu lực hòa giải quy định.

Theo đó, Ban trọng tài phải được thành lập trong vòng 07 ngày làm việc tính từ ngày nhận đơn yêu cầu và có nghĩa vụ thông báo kết quả tranh chấp đến đôi bên trong thời hạn 30 ngày làm việc.

Trong trường hợp hai cơ chế trên hòa giải không thành công hoặc một trong các bên không chấp thuận phán quyết của Hội đồng trọng tài, đôi bên có quyền khởi kiện tại Tòa án nhân dân.

Giải quyết tranh chấp lao động tập thể về lợi ích

• Hòa giải viên lao động

Khoản 2 Điều 195 Bộ luật Lao động 2019 quy định các tranh chấp lao động tập thể về lợi ích phải được tiến hành thông qua thủ tục Hòa giải viên lao động trước khi yêu cầu xử lý bởi Hội đồng trọng tài hoặc thực hiện đình công.

Trong trường hợp hòa giải thành công, Hòa giải viên phải lập thành biên bản, đồng thời kèm theo chữ ký của các bên liên quan và đầy đủ nội dung thỏa thuận giữa đôi bên. Biên bản hòa giải trong trường hợp này có vai trò pháp lý tương tự như thỏa ước lao động tập thể của doanh nghiệp.

• Hội đồng trọng tài lao động

Nếu việc giải quyết tranh chấp thông qua cơ chế Hòa giải viên không thành công hoặc hết hiệu lực hòa giải, đôi bên có thể yêu cầu Hội đồng trọng tài lao động tiền hành giải quyết theo quy định hiện hành của pháp luật.

Trong trường hợp quy định hết hiệu lực mà Ban trọng tài chưa được thành lập, chưa đưa ra quyết định giải quyết hoặc một trong hai bên không tuân thủ theo yêu cầu thì tổ chức đại diện người lao động có quyền tiến hành thủ tục đình công.

Thời hiệu yêu cầu giải quyết tranh chấp lao động tập thể về quyền là bao lâu?

Theo Điều 194 Bộ luật Lao đông 2019, Thời hiệu yêu cầu giải quyết tranh chấp lao động tập thể về quyền được quy định như sau:

• Thời hạn để yêu cầu hòa giải viên lao động tiến hành hòa giải trong trường hợp tranh chấp lao động tập thể về quyền là 06 tháng, tính từ ngày bên tranh chấp phát hiện hành vi của mình đã vi phạm quyền hợp pháp.
• Thời hạn để yêu cầu Hội đồng trọng tài lao động giải quyết trong trường hợp tranh chấp lao động tập thể về quyền là 09 tháng, tính từ ngày bên tranh chấp phát hiện hành vi của mình đã vi phạm quyền hợp pháp.
• Thời hạn để yêu cầu Tòa án giải quyết trong trường hợp tranh chấp lao động tập thể về quyền là 01 năm, kể từ ngày bên tranh chấp phát hiện hành vi của mình vi phạm quyền hợp pháp.

Trên đây là những giải đáp chi tiết cho thắc mắc tranh chấp lao động là gì và các vấn đề pháp lý liên quan. Việc giải quyết tranh chấp cần được xử lý kịp thời để tránh ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Nếu có nhu cầu về tư vấn giải quyết tranh chấp lao động, kết nối ngay Apolat Legal để được hỗ trợ nhanh chóng!

Thông tin liên hệ:

• HCM: Tầng 5, 99-101 Nguyễn Đình Chiểu, Phường Võ Thị Sáu, Quận 3, Hồ Chí Minh.
• HN: Tầng 10, số 5 Điện Biên Phủ, Phường Điện Biên, Quận Ba Đình, Hà Nội.
• Phone: 0911 357 447
• Email: info@apolatlegal.com
• Website: apolatlegal.com

Chia sẻ: