Di chúc miệng là gì? Điều kiện để di chúc miệng có hiệu lực?

1. Di chúc miệng là gì?

Ví dụ: Khi một người đang trong tình trạng hấp hối hoặc bị đột quỵ một cách bất ngờ và trong hoàn cảnh đó họ cảm thấy không thể qua khỏi, những lời cuối cùng mà họ nói về việc chuyển giao tài sản cho những người còn sống có thể được xem như việc thiết lập di chúc bằng miệng.

Tuy nhiên vẫn xuất hiện trường hợp có người muốn nhận di sản thừa kế của người mất nên đã tiến hành lừa dối, gian lận khiến người mất để lại di chúc miệng không thể hiện đúng ý chí của người mất. Do đó, để tránh trường hợp này pháp luật đã quy định di chúc miệng cần đảm bảo các điều kiện được nêu trong bộ luật Dân sự 2015 thì mới có hiệu lực và có thể áp dụng.

2. Điều kiện để di chúc miệng có hiệu lực?

Để di chúc miệng có hiệu lực, di chúc này phải thỏa mãn 3 điều kiện gồm: điều kiện với người lập di chúc, điều kiện với người làm chứng và điều kiện thời điểm lập di chúc miệng. Cụ thể như sau:

2.1. Điều kiện đối với người lập di chúc

Căn cứ theo điểm a khoản 1, Điều 630, Bộ luật Dân sự 2015 quy định một di chúc hợp pháp thì người lập di chúc phải thỏa mãn điều kiện sau đây:

a) Người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc; không bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép;

b) Nội dung của di chúc không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội; hình thức di chúc không trái quy định của luật.

Như vậy, người lập di chúc phải có năng lực hành vi dân sự để thực hiện quyền lập di chúc định đoạt tài sản của mình. Trạng thái của người lập di chúc miệng phải minh mẫn sáng suốt, không bị lừa dối, cưỡng ép hay đe dọa trong quá trình lập di chúc miệng.

2.2. Điều kiện đối với người làm chứng

Tại khoản 5, Điều 630 và Điều 632, Bộ luật Dân sự 2015 cũng quy định rõ về điều kiện đối với người làm chứng là:

• Có ít nhất 02 người làm chứng và được người làm chứng ghi chép lại, cùng ký tên (điểm chỉ) ngay sau khi người lập di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng;
• Có khả năng nhận thức và kể lại được nội dung di chúc mà mình chứng kiến.
• Có đủ năng lực hành vi dân sự;
• Không phải là người được thừa kế trong di chúc;
• Không phải là người có quyền, nghĩa vụ tài sản liên quan đến nội dung di chúc;
• Không phải là người đang bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội làm hư hại hoặc giả mạo di chúc;

Như vậy, người làm chứng di chúc miệng phải đủ tiêu chuẩn về năng lực hành vi, không có điều kiện để can thiệp vào di chúc và có khả năng ghi nhớ lại nội dung di chúc một cách chính xác.

2.3. Điều kiện về thời điểm lập di chúc miệng

Căn cứ vào khoản 5, Điều 630, Bộ luật Dân sự 2015, đìều kiện về thời điểmm di chúc miệng được phép lập khi người để lại di chúc lâm vào hoàn cảnh tính mạng bị đe dọa và không thể lập di chúc bằng văn bản. Trong trường hợp này, nếu người đó vẫn có nguyện vọng để lại di sản cho người khác nhưng sức khỏe không cho phép tự mình viết thành văn bản thì có thể truyền đạt nguyện vọng của mình qua lời nói dưới sự chứng kiến của người làm chứng và thực hiện đúng theo quy định của pháp luật.

Tóm lại, người lập di chúc miệng cần thể hiện ý chí của mình trước mặt ít nhất 2 người làm chứng. Ngay sau khi người có di sản để lại di chúc miệng thì người làm chứng phải ghi chép và cùng ký tên/điểm chỉ vào văn bản này. Sau đó, trong vòng 5 ngày làm việc, chữ ký/điểm chỉ của người làm chứng trên văn bản ghi chép di chúc miệng phải được công chứng/chứng thực.

3. Có thể lập di chúc miệng trong trường hợp nào?

Căn cứ theo Khoản 1, Điều 629, Bộ luật Dân sự 2015, Có thể lập di chúc miệng trong trường hợp sau:

1. Trường hợp tính mạng một người bị cái chết đe dọa và không thể lập di chúc bằng văn bản thì có thể lập di chúc miệng.

2. Sau 03 tháng, kể từ thời điểm di chúc miệng mà người lập di chúc còn sống, minh mẫn, sáng suốt thì di chúc miệng mặc nhiên bị hủy bỏ.

Như vậy, trong trường hợp người có di sản gặp bạo bệnh, sắp chết và không thể lập di chúc bằng văn bản được thì có thể lập di chúc miệng. Tuy nhiên sau 03 tháng từ thời điểm lập di chúc miệng mà người lập di chúc vẫn còn sống, minh mẫn, sáng suốt thì di chúc miệng đã lập sẽ bị hủy bỏ.

4. Một số câu hỏi thường gặp về di chúc miệng

4.1. Di chúc miệng có thể bị hủy bỏ trong trường hợp nào?

Theo khoản 2, Điều 629, Bộ luật Dân sự 2015 có quy định về trường hợp di chúc miệng có thể bị hủy bỏ khi:

Sau 03 tháng, kể từ thời điểm di chúc miệng mà người lập di chúc còn sống, minh mẫn, sáng suốt thì di chúc miệng mặc nhiên bị hủy bỏ.

Ngoài ra, nội dung của bản di chúc và người lập di chúc miệng nếu không đáp ứng những điều kiện để di chúc miệng có hiệu lực theo quy định của Bộ luật Dân sự 2015 thì di chúc cũng sẽ bị hủy bỏ.

4.2. Di chúc miệng không có người làm chứng thì có hiệu lực không?

Trường hợp di chúc miệng không có người làm chứng sẽ không hợp pháp và không có hiệu lực áp dụng.(theo khoản 5, Điều 630, Bộ luật Dân sự 2015)

4.3. Di chúc miệng không có giá trị pháp lý phân chia tài sản thừa kế thì làm sao?

Tại Điểm b, Khoản 1 Điều 650 Bộ luật Dân sự năm 2015 có quy định: Nếu di chúc không hợp pháp thì di sản sẽ được chia theo pháp luật theo 2 cách sau đây:

• Cách 1: Những người có quyền thừa kế sẽ tự thỏa thuận với nhau về việc phân chia tài sản
• Cách 2: Yêu cầu Tòa án tiến hành chia thừa kế theo quy định của pháp luật

Trên đây là những thông tin về di chúc miệng mà bạn có thể tham khảo và áp dụng vào thực tế cuộc sống trong những trường hợp cần thiết. Việc am hiểu về di chúc, đặc biệt là di chúc bằng miệng sẽ giúp bạn biết cách xử lý trong những tình huống liên quan đến di chúc.

Thông tin liên hệ:

• HCM: Tầng 5, 99-101 Nguyễn Đình Chiểu, Phường Võ Thị Sáu, Quận 3, Hồ Chí Minh.
• HN: Tầng 10, số 5 Điện Biên Phủ, Phường Điện Biên, Quận Ba Đình, Hà Nội.
• Phone: 0911 357 447
• Email: info@apolatlegal.com
• Website: apolatlegal.com

Tham khảo các bài viết liên quan đến di chúc miệng

• Quy định và hướng dẫn lập di chúc chung của vợ chồng
• Hướng dẫn thủ tục lập di chúc nhanh gọn, đúng chuẩn theo quy định
• Tư vấn di chúc thừa kế như thế nào?
• Tư vấn thừa kế theo di chúc, điều kiện và quy định cần biết
• Lập di chúc hợp pháp là gì? Di chúc như thế nào là hợp pháp?

Chia sẻ: