Thủ tục, điều kiện công nhận và thi hành phán quyết trọng tài nước ngoài tại Việt Nam

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng phát triển, việc sử dụng phương thức giải quyết tranh chấp qua trọng tài nước ngoài đã trở thành một xu hướng được nhiều quốc gia áp dụng, bao gồm cả Việt Nam. Điều này không chỉ đảm bảo tính công bằng và độc lập trong quá trình giải quyết tranh chấp, mà còn thể hiện sự tín nhiệm và mở cửa cho hợp tác đầu tư quốc tế. Việt Nam, như một quốc gia đang trong quá trình phát triển mạnh mẽ, đã nhận thấy tầm quan trọng của việc thiết lập và tuân thủ một hệ thống pháp luật phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế. Trong lĩnh vực giải quyết tranh chấp thương mại, việc công nhận và thi hành phán quyết trọng tài nước ngoài đóng vai trò quan trọng, góp phần xây dựng một môi trường kinh doanh và đầu tư ổn định, an toàn và công bằng.

1. Các phương thức giải quyết tranh chấp thương mại 

Căn cứ Điều 317 Luật Thương mại 2005, có 04 phương thức giải quyết tranh chấp thương mại như sau:

– Thương lượng giữa các bên;

– Hoà giải giữa các bên do một cơ quan, tổ chức hoặc cá nhân được các bên thỏa thuận chọn làm trung gian hoà giải;

– Giải quyết tại trọng tài thương mại; 

– Giải quyết tại Tòa án.

2. Phương thức giải quyết tranh chấp thương mại bằng trọng tài

Giải quyết tranh chấp thương mại bằng trọng tài thương mại là phương thức giải quyết thông qua hoạt động của Trọng tài viên với tư cách là bên thứ ba độc lập nhằm chấm dứt các xung đột bằng việc đưa ra phán quyết trọng tài buộc các bên tôn trọng và thực hiện. 

Trọng tài là phương thức giải quyết tranh chấp có tính chất tài phán phi chính phủ do các đương sự thoả thuận lựa chọn để giải quyết tranh chấp thương mại bao gồm các đặc điểm cơ bản sau:

– Trọng tài chỉ giải quyết tranh chấp thương mại khi có yêu cầu của các bên tranh chấp và tranh chấp đó phải thuộc thẩm quyền giải quyết tranh của Trọng tài. 

– Chủ thể giải quyết tranh chấp thương mại là các Trọng tài viên thực hiện thông qua Hội đồng trọng tài gồm một Trọng tài viên độc lập hoặc hội đồng gồm nhiều Trọng tài viên. 

– Giải quyết tranh chấp thương mại bằng Trọng tài thương mại đảm bảo sự kết nối hai yếu tố: Thoả thuận và phán quyết. 

– Trọng tài là một cơ chế giải quyết tranh chấp đảm bảo tính bí mật. 

3. Phán quyết của trọng tài nước ngoài là gì?

Phán quyết của trọng tài nước ngoài là những phán quyết của trọng tài nước ngoài, không phù thuộc vào địa điểm đưa ra phán quyết là trong lãnh thổ Việt Nam hay ngoài lãnh thổ Việt Nam. 

Căn cứ khoản 12 Điều 3 Luật Trọng tài thương mại 2010, “Phán quyết của trọng tài nước ngoài là phán quyết do Trọng tài nước ngoài tuyên ở ngoài lãnh thổ Việt Nam hoặc ở trong lãnh thổ Việt Nam để giải quyết tranh chấp do các bên thỏa thuận lựa chọn”.

4. Điều kiện để phán quyết của trọng tài nước ngoài có hiệu lực tại Việt Nam 

Điều kiện để phán quyết của trọng tài nước ngoài có hiệu lực tại Việt Nam là cần thoả mãn được hai điều kiện lớn là về quốc gia của trọng tài ban hành phán quyết và về tính chất của phán quyết. 

Thứ nhất, để phán quyết của trọng tài nước ngoài được xem xét để công nhận và thi hành phán quyết trọng tài tại Việt Nam, thì nước đó phải cùng là thành viên của điều ước quốc tế với nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Tức là, các nước cùng là thành viên của điều ước quốc tế với Việt Nam, thì phán quyết của các trọng tài thương mại ở các nước đó mới được xem xét công nhận và cho thi hành tại Việt Nam.

Thứ hai, nếu trọng tài nước ngoài mà nước đó không phải là thành viên của điều ước quốc tế cùng với Việt Nam, thì việc xem xét phán xét của trọng tài nước ngoài này sẽ dựa trên nguyên tắc có đi có lại. Đối với các nước không có cùng điều ước quốc tế với Việt Nam, việc áp dụng nguyên tắc này là một công cụ nhằm bảo vệ quyền lợi của công dân và pháp nhân của mình ở nước ngoài, không để người dân của nước mình bị luật pháp những nước đó chèn ép, bắt buộc.

Điều 424 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 quy định như sau:

“1. Phán quyết của Trọng tài nước ngoài sau đây được xem xét công nhận và cho thi hành tại Việt Nam:

a) Phán quyết của Trọng tài nước ngoài mà nước đó và Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam cùng là thành viên của điều ước quốc tế về công nhận và cho thi hành phán quyết của Trọng tài nước ngoài;

b) Phán quyết của Trọng tài nước ngoài không thuộc trường hợp quy định tại điểm a khoản này trên cơ sở nguyên tắc có đi có lại.

Phán quyết của Trọng tài nước ngoài quy định tại khoản 1 Điều này được xem xét công nhận và cho thi hành tại Việt Nam là phán quyết cuối cùng của Hội đồng trọng tài giải quyết toàn bộ nội dung vụ tranh chấp, chấm dứt tố tụng trọng tài và có hiệu lực thi hành.

Trọng tài nước ngoài, phán quyết của Trọng tài nước ngoài quy định tại khoản 1 Điều này được xác định theo quy định của Luật trọng tài thương mại của Việt Nam”.

5. Khi nào cần thực hiện thủ tục công nhận và thi hành phán quyết trọng tài

Cần thực hiện thủ tục công nhận và thi hành phán quyết trọng tài nước ngoài khi người được thi hành hoặc người đại diện hợp pháp của họ yêu cầu Tòa án Việt Nam công nhận và cho thi hành.

Tại Điều 425 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015 quy định về quyền yêu cầu công nhận và cho thi hành phán quyết trọng tài nước ngoài như sau:

“1. Người được thi hành hoặc người đại diện hợp pháp của họ có quyền yêu cầu Tòa án Việt Nam công nhận và cho thi hành tại Việt Nam bản án, quyết định dân sự của Tòa án nước ngoài, phán quyết của Trọng tài nước ngoài, nếu cá nhân phải thi hành cư trú, làm việc tại Việt Nam hoặc cơ quan, tổ chức phải thi hành có trụ sở chính tại Việt Nam hoặc tài sản liên quan đến việc thi hành bản án, quyết định dân sự của Tòa án nước ngoài, phán quyết của Trọng tài nước ngoài có tại Việt Nam vào thời điểm yêu cầu.

2.Người phải thi hành hoặc người đại diện hợp pháp của họ có quyền yêu cầu Tòa án Việt Nam không công nhận bản án, quyết định dân sự của Tòa án nước ngoài.

3.Đương sự, người có quyền, lợi ích hợp pháp liên quan hoặc người đại diện hợp pháp của họ có quyền yêu cầu Tòa án Việt Nam không công nhận bản án, quyết định dân sự của Tòa án nước ngoài không có yêu cầu thi hành tại Việt Nam.”

6. Các nguyên tắc công nhận và cho thi hành phán quyết trọng tài nước ngoài tại Việt Nam

Căn cứ Điều 424 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015 quy định về phán quyết của Trọng tài nước ngoài được công nhận và cho thi hành tại Việt Nam thì Tòa án Việt Nam xem xét đơn yêu cầu công nhận và cho thi hành tại Việt Nam phán quyết của trọng tài nước ngoài theo hai nguyên tắc cơ bản:

• Một, dựa trên cơ sở điều ước quốc tế: Phán quyết của Trọng tài nước ngoài mà nước đó và Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam cùng là thành viên của điều ước quốc tế về công nhận và cho thi hành phán quyết của Trọng tài nước ngoài;
• Hai, dựa trên nguyên tắc có đi có lại: Phán quyết của Trọng tài nước ngoài không thuộc trường hợp quy định tại điểm a Khoản 1 Điều 424 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015 trên cơ sở nguyên tắc có đi có lại.

Đồng thời, phán quyết của Trọng tài nước ngoài tại quy định nêu trên được xem xét công nhận và cho thi hành tại Việt Nam là phán quyết cuối cùng của Hội đồng trọng tài giải quyết toàn bộ nội dung vụ tranh chấp, chấm dứt tố tụng trọng tài và có hiệu lực thi hành.

7. Thủ tục công nhận và cho thi hành phán quyết trọng tài nước ngoài tại Việt Nam

Thủ tục công nhận và cho thi hành phán quyết trọng tài nước ngoài tại Việt Nam được thực hiện theo Chương XXXVII Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015, cụ thể:

Bước 1: Chuẩn bị hồ sơ yêu cầu

Người được thi hành hoặc người đại diện hợp pháp chuẩn bị hồ sơ gồm:

• Đơn yêu cầu công nhận và cho thi hành phán quyết của trọng tài;
• Giấy tờ, tài liệu gửi kèm theo đơn yêu cầu quy định tại điều ước quốc tế mà Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên; trường hợp không có điều ước quốc tế hoặc điều ước quốc tế không quy định thì kèm theo đơn yêu cầu phải có giấy tờ, tài liệu sau đây:

• • Bản chính hoặc bản sao có chứng thực phán quyết của Trọng tài nước ngoài;
  • Bản chính hoặc bản sao có chứng thực thỏa thuận trọng tài giữa các bên.

Đối với đơn yêu cầu công nhận và cho thi hành phán quyết trọng tài nước ngoài thì cần đảm bảo các nội dung theo khoản 1 Điều 452 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015.

Đơn yêu cầu công nhận và cho thi hành và giấy tờ, tài liệu kèm theo đơn yêu cầu bằng tiếng nước ngoài phải được gửi kèm theo bản dịch ra tiếng Việt, được công chứng, chứng thực hợp pháp.

Bước 2: Nộp hồ sơ và chuyển hồ sơ

Người được thi hành hoặc người đại diện hợp pháp nộp hồ sơ yêu cầu công nhận và cho thi hành phán quyết trọng tài nước ngoài tại Bộ Tư pháp Việt Nam hoặc Tòa án có thẩm quyền của Việt Nam.

Trường hợp nộp yêu cầu tại Bộ Tư pháp thì:

• Trong thời hạn 05 ngày làm việc, kể từ ngày nhận được hồ sơ, Bộ Tư pháp phải chuyển cho Tòa án có thẩm quyền.
• Trường hợp Bộ Tư pháp đã chuyển hồ sơ cho Tòa án mà sau đó lại nhận được thông báo của cơ quan có thẩm quyền của nước ngoài cho biết đang xem xét hoặc đã hủy bỏ, đình chỉ thi hành phán quyết của Trọng tài nước ngoài thì Bộ Tư pháp phải thông báo ngay bằng văn bản cho Tòa án biết.

Trường hợp nộp yêu cầu tại Tòa án mà sau khi thụ lý mà Tòa án xét thấy việc giải quyết yêu cầu công nhận và cho thi hành tại Việt Nam phán quyết của Trọng tài nước ngoài thuộc thẩm quyền của Tòa án khác của Việt Nam thì Tòa án đã thụ lý ra quyết định chuyển hồ sơ cho Tòa án có thẩm quyền và xóa tên yêu cầu đó trong sổ thụ lý. Quyết định này phải được gửi ngay cho Viện kiểm sát cùng cấp và đương sự.

Bước 3: Thụ lý hồ sơ

Trong thời hạn 05 ngày làm việc, kể từ ngày nhận được hồ sơ do Bộ Tư pháp chuyển đến hoặc nhận được đơn và giấy tờ, tài liệu kèm theo do người có đơn yêu cầu gửi đến, Tòa án có thẩm quyền để xem xét, thụ lý và thông báo bằng văn bản cho người được thi hành, người phải thi hành hoặc người đại diện hợp pháp của họ tại Việt Nam, Viện kiểm sát cùng cấp và Bộ Tư pháp.

Bước 4: Giải quyết yêu cầu và ra quyết định

Xét đơn yêu cầu được thực hiện theo Điều 457 và Điều 458 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015. 

Trong thời hạn 02 tháng, kể từ ngày thụ lý, tùy từng trường hợp mà Tòa án ra một trong các quyết định sau đây:

• Tạm đình chỉ việc xét đơn yêu cầu;
• Đình chỉ việc xét đơn yêu cầu;
• Mở phiên họp xét đơn yêu cầu.

Sau khi xem xét đơn yêu cầu, giấy tờ, tài liệu kèm theo, nghe ý kiến của người được triệu tập, của Kiểm sát viên, Hội đồng thảo luận và quyết định theo đa số.

Hội đồng có quyền ra quyết định công nhận và cho thi hành tại Việt Nam phán quyết của Trọng tài nước ngoài hoặc quyết định không công nhận phán quyết của Trọng tài nước ngoài.

8. Các trường hợp không được công nhận và cho thi hành phán quyết trọng thương mại tại Việt Nam 

Căn cứ Điều 459 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015, các trường hợp không được công nhận và thi hành phán quyết trọng tài thương mại tại Việt Nam gồm:

– Tòa án không công nhận phán quyết của Trọng tài nước ngoài khi xét thấy chứng cứ do bên phải thi hành cung cấp cho Tòa án để phản đối yêu cầu công nhận là có căn cứ, hợp pháp và phán quyết trọng tài thuộc một trong các trường hợp sau đây:

+ Các bên ký kết thỏa thuận trọng tài không có năng lực để ký kết thỏa thuận đó theo pháp luật được áp dụng cho mỗi bên;

+ Thỏa thuận trọng tài không có giá trị pháp lý theo pháp luật của nước mà các bên đã chọn để áp dụng hoặc theo pháp luật của nước nơi phán quyết đã được tuyên, nếu các bên không chọn pháp luật áp dụng cho thỏa thuận đó;

+ Cơ quan, tổ chức, cá nhân phải thi hành không được thông báo kịp thời và hợp thức về việc chỉ định Trọng tài viên, về thủ tục giải quyết vụ tranh chấp tại Trọng tài nước ngoài hoặc vì nguyên nhân chính đáng khác mà không thể thực hiện được quyền tố tụng của mình;

+ Phán quyết của Trọng tài nước ngoài được tuyên về một vụ tranh chấp không được các bên yêu cầu giải quyết hoặc vượt quá yêu cầu của các bên ký kết thỏa thuận trọng tài. Trường hợp có thể tách được phần quyết định về vấn đề đã được yêu cầu và phần quyết định về vấn đề không được yêu cầu giải quyết tại Trọng tài nước ngoài thì phần quyết định về vấn đề được yêu cầu giải quyết có thể được công nhận và thi hành phán quyết trọng tài  tại Việt Nam;

+ Thành phần của Trọng tài nước ngoài, thủ tục giải quyết tranh chấp của Trọng tài nước ngoài không phù hợp với thỏa thuận trọng tài hoặc với pháp luật của nước nơi phán quyết của Trọng tài nước ngoài đã được tuyên, nếu thỏa thuận trọng tài không quy định về các vấn đề đó;

+ Phán quyết của Trọng tài nước ngoài chưa có hiệu lực bắt buộc đối với các bên;

+ Phán quyết của Trọng tài nước ngoài bị cơ quan có thẩm quyền của nước nơi phán quyết đã được tuyên hoặc của nước có pháp luật đã được áp dụng hủy bỏ hoặc đình chỉ thi hành.

– Phán quyết của Trọng tài nước ngoài cũng không được công nhận, nếu Tòa án Việt Nam xét thấy:

+ Theo pháp luật Việt Nam, vụ tranh chấp không được giải quyết theo thể thức trọng tài;

+ Việc công nhận và cho thi hành tại Việt Nam phán quyết của Trọng tài nước ngoài trái với các nguyên tắc cơ bản của pháp luật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

9. Apolat legal tư vấn thực hiện công nhận và cho thi hành phán quyết trọng tài nước ngoài tại Việt Nam 

Với kinh nghiệm và kiến thức về lĩnh vực pháp lý, Apolat Legal có thể cung cấp tư vấn và hỗ trợ thực hiện công nhận và thi hành phán quyết trọng tài nước ngoài tại Việt Nam. Dưới đây là một số dịch vụ mà Apolat Legal có thể cung cấp:

– Tư vấn về quy trình và điều kiện công nhận: Apolat Legal có thể giúp bạn hiểu rõ các quy định và quy trình liên quan đến công nhận phán quyết trọng tài nước ngoài tại Việt Nam. Chúng tôi sẽ hướng dẫn bạn về các yêu cầu và tài liệu cần thiết để đạt được công nhận hợp pháp.

– Tư vấn về thi hành phán quyết: Sau khi có phán quyết trọng tài nước ngoài, Apolat Legal có thể giúp bạn hiểu về quy trình và thủ tục để thi hành phán quyết tại Việt Nam. Chúng tôi sẽ cung cấp thông tin về các bước cần thiết để thực hiện phán quyết và đảm bảo hiệu lực pháp lý của nó.

Với tư cách là một đơn vị tư vấn pháp lý đáng tin cậy, Apolat Legal sẽ đồng hành và hỗ trợ bạn trong việc thực hiện công nhận và thi hành phán quyết trọng tài nước ngoài tại Việt Nam một cách chuyên nghiệp và hiệu quả.

Trên hết, việc công nhận và thi hành phán quyết trọng tài nước ngoài tại Việt Nam đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng một môi trường kinh doanh và đầu tư công bằng, minh bạch và hấp dẫn với các nhà đầu tư quốc tế. Qua việc áp dụng các điều kiện và tiêu chuẩn cần thiết, Việt Nam đã không chỉ tạo điều kiện thuận lợi cho các bên tranh chấp trong việc sử dụng trọng tài nước ngoài mà còn khẳng định sự cam kết của mình với quy tắc và tiêu chuẩn quốc tế. Apolat Legal luôn sẵn sàng đồng hành và cung cấp tư vấn chuyên sâu để giúp đảm bảo quyền lợi và lợi ích của khách hàng trong quá trình này. Chúng tôi cam kết đồng hành cùng bạn trong việc thực hiện công nhận và thi hành phán quyết trọng tài nước ngoài, góp phần tạo nên một môi trường kinh doanh và đầu tư công bằng và bền vững tại Việt Nam.

Chia sẻ: