Thỏa Thuận Bồi Thường Thiệt Hại Ước Tính

Trong quan hệ thương mại nói riêng và quan hệ dân sự nói chung, thỏa thuận bồi thường thiệt hại ước tính (Liquidated Damages) không phải là thuật ngữ pháp lý mới. Đây là một biện pháp được áp dụng trong các giao dịch thương mại, dân sự với mục đích xử lý các vi phạm hợp đồng, phân bổ rủi ro theo ý định thương mại giữa các bên.

Thông thường, điều khoản về thiệt hại ước tính sẽ được các bên trong hợp đồng cân nhắc áp dụng trong trường hợp bên bị thiệt hại khó có thể tính toán được cụ thể thiệt hại gây ra bởi sự vi phạm hợp đồng và khoản thiệt hại ước tính phải là một sự bồi thường hợp lý và tương xứng với thiệt hại thực tế hoặc thiệt hại có thể dự đoán được.

Hiện nay, pháp luật Việt Nam chưa quy định cụ thể về chế tài bồi thường thiệt hại ước tính nhưng không cấm các bên thỏa thuận đưa vào hợp đồng. Dù vậy, do không có quy định và văn bản hướng dẫn áp dụng về chế tài này, dẫn đến khả năng thỏa thuận thiệt hại ước tính có thể được giải thích theo hướng bồi thường thiệt hại thông thường hoặc phạt vi phạm hợp đồng.  

Trong bài viết này, chúng tôi sẽ so sánh giữa bồi thường thiệt hại, thỏa thuận thiệt hại ước tính cũng như quan điểm của Tòa án đối với một số tranh chấp giữa các bên có thỏa thuận bồi thường thiệt hại ước tính. 

1. So sánh giữa thỏa thuận bồi thường ước tính, bồi thường thiệt hại và phạt vi phạm 

2. Quan điểm của Tòa án liên quan đến thỏa thuận thiệt hại ước tính trong thực tiễn  

Quan điểm của Tòa án trong hai tranh chấp được trình bày dưới đây đều thể hiện Tòa án không chấp nhận bồi thường thiệt hại ước tính là bồi thường thiệt hại hay bất kỳ biện pháp khắc phục mới nào mà các bên có thể thoả thuận theo pháp luật Việt Nam. 

Quan điểm 1: Tòa án không công nhận thỏa thuận bồi thường ước tính, thể hiện qua Quyết định kháng nghị giám đốc thẩm số 11/2020/KN-KDTM ngày 09/06/2020 của TANDTC về hợp đồng phân phối độc quyền.

• Tháng 10/2010, Công ty TNHH Yến Sào Sài Gòn (“Yến Sào SG”) và Công ty Cổ phần Yến Việt (“Yến Việt”) ký kết hợp đồng phân phối độc quyền phía bắc với thời hạn 10 năm, theo đó Yến Việt không được bán cho đơn vị nào trên địa bàn đã giao cho Yến Sào SG, quá trình thực hiện hợp đồng Yến Việt vẫn bán sản phẩm của mình tại Hà Nội, do đó Yến Sào SG đã khởi kiện Yến Việt tại Tòa án. Trong hợp đồng các bên có thỏa thuận rằng “bên nào vi phạm các cam kết trong hợp đồng thì bên vi phạm phải chịu trách nhiệm bồi thường cho bên kia số tiền là 10.000.000.000 đồng”.  

• Tòa sơ thẩm cho rằng Yến Việt vi phạm hợp đồng và buộc Yến Việt bồi thường cho Yến Sào SG 4.000.000.000 đồng. Tại cấp phúc thẩm, hợp đồng không ghi ngày nên bị Tòa án tuyên vô hiệu, đồng thời tòa cũng chấp nhận yêu cầu chấm dứt hiệu lực của hợp đồng của Yến Việt. Viện kiểm sát nhân dân cấp cao tại TP. Hồ Chí Minh đã có kháng nghị về việc chấp nhận thỏa thuận buộc bồi thường 10 tỉ đồng như trong hợp đồng giữa các bên, kháng nghị này đã được TAND cấp cao tại TP. Hồ Chí Minh chấp nhận. Sau đó, Tòa án nhân dân tối cao đã ra quyết định kháng nghị giám đốc thẩm liên quan đến tranh chấp này, theo đó thỏa thuận buộc bồi thường 10.000.000.000 đồng trong hợp đồng phân phối độc quyền là không có căn cứ, thiệt hại được bồi thường phải dựa trên thực tế và trực tiếp theo quy định Luật Thương mại 2005.

Quan điểm 2: Tòa án nhận định thỏa thuận bồi thường ước tính là biện pháp phạt vi phạm, thể hiện qua Quyết định giám đốc thẩm số 15/2016/KDTM-GĐT ngày 07/09/2016 của TANDTC giữa Công ty Cổ phần dịch vụ và kỹ thuật A với Công ty B Theo hợp đồng ký năm 2007, Công ty Cổ phần dịch vụ và kỹ thuật A (“Công ty A”) cung cấp gói thầu 3B “Dịch vụ cơ điện” cho dự án do Công ty H làm chủ đầu tư và Công ty B là nhà thầu chính. Giá trị hợp đồng khoảng 5,1 triệu USD; thời gian thi công kết thúc tháng 5 năm 2008. Nếu không tuân thủ thời gian hoàn thành, Công ty A phải chi trả cho chủ đầu tư đối với những thiệt hại do lỗi này gây ra, giá trị thiệt hại là 5% giá trị hợp đồng. Công ty A đã hoàn thành công việc chậm 288 ngày so với tiến độ đề ra, Công ty B chậm thanh toán theo hợp đồng. Ngoài ra, Công ty A yêu cầu Công ty B thanh toán khoản tiền còn lại. Công ty B cho rằng Công ty A đã vi phạm tiến độ nên bị phạt 5% giá trị hợp đồng, số tiền này sẽ được bù trừ đối với nghĩa vụ thanh toán của Công ty B.  

• Tòa án cấp sơ thẩm giải quyết theo hướng không chấp nhận yêu cầu khởi kiện của Công ty A, không buộc Công ty B thanh toán số tiền còn nợ. Tòa án cấp phúc thẩm quyết định giữ nguyên bản án sơ thẩm. Công ty A có đơn đề nghị xem xét lại bản án phúc thẩm theo thủ tục giám đốc thẩm. 

• Theo Quyết định giám đốc thẩm, điều khoản bồi thường thiệt hại ước tính do vi phạm tiến độ là một điều khoản phạt vi phạm theo pháp luật Việt Nam. Theo đó, tiền phạt vi phạm phải dựa trên giá trị hợp đồng bị vi phạm chứ không phải toàn bộ giá trị hợp đồng.  

Điều 301 Luật Thương Mại 2005 về phạt vi phạm, mức phạt vi phạm không quá 8% giá trị phần nghĩa vụ hợp đồng bị vi phạm. Như vậy, tiền phạt vi phạm sẽ là 5% giá trị hợp đồng bị vi phạm chứ không phải 5% toàn bộ giá trị của hợp đồng theo thỏa thuận của các bên.  

Chia sẻ: