Các trường hợp thỏa thuận trọng tài không thể thực hiện được theo quy định pháp luật Việt Nam

Về nguyên tắc, Tòa án sẽ từ chối thụ lý giải quyết tranh chấp giữa các bên nếu các bên đã có thỏa thuận trọng tài. Tuy nhiên, theo quy định tại Điều 6 Luật Trọng Tài Thương Mại năm 2010, bên cạnh trường hợp thỏa thuận trọng tài vô hiệu thì trường hợp thỏa thuận trọng tài không thể thực hiện được thì Tòa án sẽ có thẩm quyền giải quyết tranh chấp giữa các bên.  

Theo quy định tại Điều 4 Nghị Quyết số 01/2014/NQ-HĐTP ngày 20/3/2014 của Hội Đồng Thẩm Phán Tòa Án Nhân Dân Tối Cao (“Nghị Quyết 01/2014”), thỏa thuận trọng tài không thể thực hiện được quy định tại Điều 6 Luật Trọng Tài Thương Mại năm 2010 là thỏa thuận trọng tài thuộc một trong các trường hợp sau đây: 

• Các bên đã có thỏa thuận giải quyết tranh chấp tại một Trung tâm trọng tài cụ thể nhưng Trung tâm trọng tài này đã chấm dứt hoạt động mà không có tổ chức trọng tài kế thừa, và các bên không thỏa thuận được việc lựa chọn Trung tâm trọng tài khác để giải quyết tranh chấp. 

• Các bên đã có thỏa thuận cụ thể về việc lựa chọn Trọng tài viên trọng tài vụ việc, nhưng tại thời điểm xảy ra tranh chấp, vì sự kiện bất khả kháng hoặc trở ngại khách quan mà Trọng tài viên không thể tham gia giải quyết tranh chấp, hoặc Trung tâm trọng tài, Tòa án không thể tìm được Trọng tài viên như các bên thỏa thuận và các bên không thỏa thuận được việc lựa chọn Trọng tài viên khác để thay thế.

• Các bên đã có thỏa thuận cụ thể về việc lựa chọn Trọng tài viên trọng tài vụ việc, nhưng tại thời điểm xảy ra tranh chấp, Trọng tài viên từ chối việc được chỉ định hoặc Trung tâm trọng tài từ chối việc chỉ định Trọng tài viên và các bên không thỏa thuận được việc lựa chọn Trọng tài viên khác để thay thế. 

• Các bên có thỏa thuận giải quyết tranh chấp tại một Trung tâm trọng tài nhưng lại thỏa thuận áp dụng Quy tắc tố tụng của Trung tâm trọng tài khác với Quy tắc tố tụng trọng tài của Trung tâm trọng tài đã thỏa thuận và điều lệ của Trung tâm trọng tài do các bên lựa chọn để giải quyết tranh chấp không cho phép áp dụng Quy tắc tố tụng của Trung tâm trọng tài khác và các bên không thỏa thuận được về việc lựa chọn Quy tắc tố tụng trọng tài thay thế. 

• Nhà cung cấp hàng hóa, dịch vụ và người tiêu dùng có điều khoản về thỏa thuận trọng tài được ghi nhận trong các điều kiện chung về cung cấp hàng hoá, dịch vụ do nhà cung cấp soạn sẵn quy định tại Điều 17 Luật Trọng Tài Thương Mại năm 2010 nhưng khi phát sinh tranh chấp, người tiêu dùng không đồng ý lựa chọn Trọng tài giải quyết tranh chấp. 

Bên cạnh các trường hợp được quy định nêu trên, trên thực tế có trường hợp các bên xác lập thỏa thuận trọng tài nhưng không xác định được tổ chức trọng tài cụ thể thì khi có tranh chấp, tòa án hay Trọng tài sẽ có thẩm quyền giải quyết tranh chấp giữa các bên?  

Hiện tại, theo quy định tại Khoản 5, Điều 43 Luật Trọng Tài Thương Mại năm 2010, khi xảy ra trường hợp nêu trên, các bên phải thỏa thuận lại về tổ chức trọng tài cụ thể để giải quyết tranh chấp. Nếu không thỏa thuận được thì việc lựa chọn tổ chức trọng tài để giải quyết tranh chấp được thực hiện theo yêu cầu của nguyên đơn. 

Trên thực tế, trong một vụ việc thỏa thuận trọng tài không nêu rõ về tổ chức trọng tài có thẩm quyền giải quyết tranh chấp, sau đó được giải quyết tại Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC) theo yêu cầu của nguyên đơn, bị đơn đã khiếu nại đến Tòa án nhân dân TP. Hồ Chí Minh liên quan thẩm quyền của Hội đồng trọng tài thuộc VIAC và Tòa án đã xác định VIAC có thẩm quyền giải quyết tranh chấp theo quy định tại Khoản 5, Điều 43 Luật Trọng Tài Thương Mại năm 2010.(1)  

Tuy nhiên, trong một vụ tranh chấp khác tại Quyết định giám đốc thẩm số 08/2021/KDTM-GĐT ngày 15/7/2021 của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao, Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao đã xem thỏa thuận trọng tài của các bên không xác định được tổ chức trọng tài cụ thể để giải quyết tranh chấp là thỏa thuận trọng tài không thể thực hiện được. Từ đó, Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao nhận định thẩm quyền giải quyết tranh chấp giữa các bên thuộc về Tòa án theo quy định tại tại Điều 6 Luật Trọng Tài Thương Mại năm 2010 và Điều 4 Nghị Quyết 01/2014.  

Có thể thấy rằng, quan điểm xét xử của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao trong trường hợp này có sự khác biệt đối với quan điểm của VIAC và Tòa án nhân dân TP. Hồ Chí Minh trong vụ việc nêu trên. Hiện tại, có quan điểm cho rằng nhận định nêu trên của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao có giá trị làm rõ quy định tại Điều 6 Luật Trọng Tài Thương Mại năm 2010 và bổ khuyết cho khoảng trống trong hướng dẫn tại Điều 4 Nghị Quyết 01/2014 khi xem trường hợp quy định tại Khoản 5, Điều 43 Luật Trọng Tài Thương Mại năm 2010 là trường hợp thỏa thuận trọng tài không thể thực hiện được và nên phát triển thành án lệ để được áp dụng thống nhất khi giải quyết tranh chấp.(2) 

Mặc dù vậy, hiện chưa có bất kỳ án lệ nào liên quan nội dung nêu trên được ban hành. Do đó, các bên tranh chấp cần căn cứ quy định tại Điều 6 Luật Trọng Tài Thương Mại năm 2010 và Điều 4 Nghị Quyết 01/2014 để áp dụng những trường hợp được xem là thỏa thuận trọng tài không thể thực hiện được. 

(1) https://www.viac.vn/thu-tuc-trong-tai/085-%7C-thoa-thuan-trong-tai-khong-ro-rang-a228.html  

(2) https://www.toaan.gov.vn/webcenter/ShowProperty?nodeId=/UCMServer/TAND308180   

Bài viết liên quan:

1/ Mất quyền phản đối trong tố tụng trọng tài

2/ Các lỗi phổ biến khi soạn thảo thỏa thuận trọng tài

3/ Các thành tố của một thỏa thuận trọng tài

Chia sẻ: