Dự thảo quy định về quản lý sàn giao dịch carbon

Tại Việt Nam, Bộ Tài chính đang lấy ý kiến về dự thảo nghị định liên quan đến việc thành lập và vận hành sàn giao dịch carbon trong nước, với đề xuất các công ty chứng khoán đóng vai trò trung gian để tạo điều kiện thuận lợi cho giao dịch tín chỉ carbon. Nghị định này đóng vai trò then chốt trong việc hiện thực hóa các chính sách phát triển bền vững thành hành động thực tế, tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan ở cả cấp trung ương và địa phương. Các quy định được đề xuất nhấn mạnh các nguyên tắc công bằng, công khai và minh bạch trong giao dịch carbon, chú trọng bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của những chủ thể tham gia thị trường. 

Việc giới thiệu các cơ chế giao dịch carbon, như được quy định trong các thỏa thuận như Hiệp định Paris, được thiết kế để định giá kinh tế cho lượng phát thải khí nhà kính, từ đó khuyến khích việc giảm phát thải và thúc đẩy quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế xanh. Sáng kiến này phù hợp với các chính sách bảo vệ môi trường sâu rộng hơn của Việt Nam nhằm giảm thiểu các tác động bất lợi của khí thải carbon dioxide đối với tăng trưởng kinh tế. Theo Hiệp định Paris, các quốc gia thành viên cam kết cắt giảm lượng khí thải nhà kính để hạn chế mức tăng nhiệt độ toàn cầu ở ngưỡng 1,5°C so với mức tiền công nghiệp. 

Việc ban hành dự thảo nghị định của Bộ Tài chính về giao dịch carbon cũng là bước đầu tiên để triển khai thị trường carbon tại Việt Nam, sau Quyết định số 232/QĐ-TTg ngày 21 tháng 1 năm 2025 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án phát triển thị trường carbon. Việc hình thành thị trường carbon không chỉ đơn thuần là tạo điều kiện thuận lợi cho việc trao đổi giấy phép phát thải mà còn là tạo ra một cơ chế phản hồi và khuyến khích để thúc đẩy tiết kiệm năng lượng và giảm phát thải, từ đó đạt được cả mục tiêu kinh tế và môi trường. 

1. Định nghĩa về giao dịch carbon 

Về mặt khái niệm chung, giao dịch carbon, tương tự như giao dịch chứng khoán hoặc hàng hóa, cho phép các tổ chức mua hoặc bán quyền phát thải carbon, thúc đẩy một cách tiếp cận dựa trên thị trường đối với việc quản lý môi trường. 

Dự thảo nghị định quy định hai loại hàng hóa chính để giao dịch trong thị trường carbon: hạn ngạch phát thải khí nhà kính và tín chỉ carbon. Các đối tượng đủ điều kiện giao dịch hạn ngạch phát thải là những đối tượng được liệt kê trong Danh mục các lĩnh vực và cơ sở phát thải khí nhà kính thuộc đối tượng kiểm kê khí nhà kính theo quy định của Thủ tướng Chính phủ. 

Tín chỉ carbon, là một thành phần quan trọng của giao dịch carbon, có thể được phân loại như sau: 

a) Tín chỉ carbon trong nước: Đây là các tín chỉ thu được từ các chương trình và dự án theo cơ chế bù trừ và trao đổi carbon trong nước của Việt Nam, theo quy định của chính phủ. Các tín chỉ này đại diện cho lượng giảm hoặc loại bỏ phát thải đạt được trong phạm vi lãnh thổ quốc gia.

b) Tín chỉ carbon quốc tế: Các tín chỉ này được tạo ra từ các dự án giảm hoặc loại bỏ phát thải được thực hiện theo các cơ chế bù trừ và trao đổi carbon quốc tế. Các tín chỉ này cho phép giao dịch xuyên biên giới để đáp ứng các cam kết về khí hậu.

Bất kể nguồn gốc, tất cả các tín chỉ carbon phải được thẩm định và đăng ký trong hệ thống đăng ký quốc gia bởi Bộ Nông nghiệp và Môi trường trước khi được niêm yết trên nền tảng giao dịch carbon của Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội. Điều này đảm bảo tính toàn vẹn và khả năng truy xuất nguồn gốc của các tín chỉ carbon lưu hành trên thị trường. 

2. Các chủ thể tham gia giao dịch 

Các chủ thể tham gia giao dịch phải thiết lập tài khoản giao dịch với các thành viên giao dịch được ủy quyền để thực hiện các giao dịch liên quan đến hạn ngạch phát thải khí nhà kính và tín chỉ carbon. Các thành viên giao dịch có trách nhiệm thông báo kịp thời cho khách hàng về kết quả giao dịch, theo hình thức đã thỏa thuận, ngay sau khi mỗi giao dịch hoàn tất. Thêm vào đó, các thành viên giao dịch phải gửi cho khách hàng báo cáo hàng tháng chi tiết về tình trạng tài khoản tiền, hạn ngạch phát thải và tín chỉ carbon của họ, hoặc cung cấp thông tin này theo yêu cầu của khách hàng. 

Sau khi các giao dịch hạn ngạch phát thải và tín chỉ carbon đã được thiết lập và hoàn tất, Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội chịu trách nhiệm chuyển tiếp thông tin chi tiết giao dịch đến Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ Chứng khoán Việt Nam, đơn vị sẽ thực hiện các quy trình thanh toán bù trừ cần thiết. 

3. Phương thức và cơ chế giao dịch 

Giao dịch trên thị trường giao dịch carbon có thể được thực hiện thông qua nhiều phương thức giao dịch thỏa thuận khác nhau trên hệ thống giao dịch carbon, trong đó các bên liên quan đàm phán và thống nhất về các điều khoản của giao dịch. Giao dịch thỏa thuận được thiết lập khi người mua hoặc người bán nhập lệnh giao dịch vào hệ thống giao dịch carbon và đối tác xác nhận lệnh giao dịch đó. 

Phương thức giao dịch thỏa thuận bao gồm hai cách tiếp cận chính: 

Thỏa thuận điện tử: Theo phương thức này, các đối tượng giao dịch đưa ra các lệnh mua hoặc bán vào hệ thống và lựa chọn các lệnh đối ứng đã có trong hệ thống để thực hiện giao dịch. Quy trình điện tử này cho phép xác định giá hiệu quả và minh bạch, vì các đối tượng giao dịch có thể xem các lệnh hiện có và thực hiện giao dịch tương ứng. Tuy nhiên, việc thiếu đàm phán trực tiếp giữa người mua và người bán có thể hạn chế tính linh hoạt trong việc điều chỉnh giao dịch theo nhu cầu của các bên. 

Thỏa thuận truyền thống: Theo cách tiếp cận này, người mua và người bán đàm phán các điều kiện giao dịch trước, chẳng hạn như giá và khối lượng, và sau đó báo cáo kết quả đã thỏa thuận vào hệ thống giao dịch carbon để hoàn tất giao dịch. Phương thức này mang lại sự linh hoạt cao hơn cho các bên trong việc điều chỉnh giao dịch theo nhu cầu. 

4. Kết luận 

Tóm lại, việc thiết lập thị trường giao dịch carbon tại Việt Nam đánh dấu một bước tiến quan trọng hướng tới giải quyết biến đổi khí hậu và thúc đẩy phát triển bền vững. Cách tiếp cận dựa trên thị trường để giảm phát thải, được tạo điều kiện thuận lợi bởi việc giao dịch tín chỉ và hạn ngạch carbon, mang lại các lợi ích kinh tế cho việc bảo tồn năng lượng và giảm thiểu phát thải trên nhiều lĩnh vực khác nhau của nền kinh tế. Khi Việt Nam nỗ lực hướng tới mục tiêu trung hòa carbon vào năm 2050, khung khổ giao dịch carbon sẽ đóng một vai trò then chốt trong việc định hướng các hành động trong tương lai. 

Tóm lược: 

• Thị trường giao dịch carbon bao gồm giao dịch hạn ngạch phát thải khí nhà kính và tín chỉ carbon, cả trong nước và quốc tế. 

• Các đối tượng tham gia giao dịch phải thiết lập tài khoản giao dịch và tuân theo các quy tắc và quy định cụ thể. 

• Giao dịch có thể được thực hiện thông qua nhiều phương thức giao dịch thỏa thuận khác nhau, bao gồm cách tiếp cận điện tử và truyền thống. 

• Thị trường carbon ở Việt Nam không chỉ đơn thuần là trao đổi giấy phép phát thải mà còn là tạo ra một cơ chế phản hồi và khuyến khích để thúc đẩy tiết kiệm năng lượng và giảm phát thải trên toàn xã hội. 

Bài viết liên quan:

1/ ESG trong quản trị doanh nghiệp: Trách nhiệm của hội đồng quản trị và các rủi ro pháp lý

2/ Khung pháp lý đánh giá hoạt động ESG và kinh doanh bền vững tại Việt Nam

Chia sẻ: