Thời hiệu khởi kiện tranh chấp dân sự

Trong giao dịch dân sự, tòa án và trọng tài là hai cơ quan được Nhà nước trao quyền phân xử việc đúng – sai của các bên tham gia giao dịch. Phán quyết của tòa án, trọng tài được bảo đảm cưỡng chế thi hành bởi cơ quan thi hành án. Một bên được quyền yêu cầu tòa án/trọng tài bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình khi bị xâm phạm. Tuy nhiên, quyền này có thời hạn và sẽ mất đi khi hết thời hạn. Pháp luật quy định đó là thời hiệu khởi kiện. 

1. Thời hiệu khởi kiện là gì? 

Theo quy định của Bộ Luật Dân sự 2015, thời hiệu khởi kiện là thời hạn mà chủ thể được quyền khởi kiện để yêu cầu tòa án giải quyết vụ án dân sự bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp bị xâm phạm, nếu thời hạn đó kết thúc thì mất quyền khởi kiện. Bộ Luật Tố Tụng Dân Sự 2015 quy định rằng, tòa án sẽ áp dụng thời hiệu theo yêu cầu áp dụng thời hiệu của một bên hoặc các bên với điều kiện yêu cầu này phải được đưa ra trước khi Tòa án cấp sơ thẩm ra bản án, quyết định giải quyết vụ việc. Quy định này được áp dụng cả trong tố tụng trọng tài. 

Như vậy, nếu thời hiệu được yêu cầu xem xét và xác định rằng đã hết thì tòa án, trọng tài sẽ không giải quyết yêu cầu của một bên. Khi đó, bên có quyền không còn cách gì buộc bên vi phạm phải chịu trách nhiệm và phải chấp nhận thiệt hại. Không hiếm gặp trường hợp mất quyền khởi kiện trong thực tiễn tố tụng tại tòa án và trọng tài. 

2. Thời hiệu khởi kiện đối với với các giao dịch thường gặp 

Pháp luật quy định thời hiệu khác nhau đối với các loại giao dịch khác nhau, các bên tham gia giao dịch cần biết để thực hiện quyền trong thời hạn nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình. 

Các loại thời hiệu thường gặp gồm: 

• Thời hiệu khởi kiện giải quyết tranh chấp hợp đồng dân sự là 03 năm kể từ ngày người có quyền yêu cầu biết hoặc phải biết quyền và lợi ích hợp pháp của mình bị xâm phạm (Điều 429 Bộ Luật Dân Sự 2015). 

• Thời hiệu khởi kiện yêu cầu bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng là 03 năm kể từ ngày người có quyền yêu cầu biết hoặc phải biết quyền và lợi ích hợp pháp của mình bị xâm phạm (Điều 588 Bộ Luật Dân Sự 2015). 

• Thời hiệu khởi kiện tranh chấp về thương mại là 02 năm kể từ thời điểm quyền và lợi ích hợp pháp bị xâm phạm (Điều 319 Luật Thương Mại 2005) 

• Thời hiệu khởi kiện chia di sản thừa kế là bất động sản là 30 năm, động sản là 10 năm kể từ thời điểm mở thừa kế (Điều 623 Bộ Luật Dân Sự 2015). 

• Thời hiệu khởi kiện giải quyết tranh chấp lao động cá nhân là 01 năm kể từ ngày phát hiện ra hành vi mà bên tranh chấp cho rằng quyền và lợi ích hợp pháp của mình bị vi phạm (Điều 190 Bộ Luật lao động 2019).  

3. Các trường hợp không áp dụng thời hiệu khởi kiện 

Pháp luật quy định 04 trường hợp không áp dụng thời hiệu khởi kiện bao gồm:  

• Yêu cầu bảo vệ quyền nhân thân không gắn với tài sản, chẳng hạn quyền đối với tên tuổi, hình ảnh, uy tín, danh dự… 

• Yêu cầu bảo vệ quyền sở hữu, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác. Chẳng hạn, đòi tài sản cho mượn, đòi tiền cho vay, đòi công nợ đã được các bên xác nhận…. 

• Tranh chấp về quyền sử dụng đất theo quy định của  Luật đất đai 2013.  

• Trường hợp khác do luật quy định. 

Quyền khởi kiện đối với 04 loại tranh chấp trên sẽ không bị hạn chế bởi các quy định về thời hiệu. 

4. Tính lại thời hiệu khởi kiện 

Thời hiệu khởi kiện sẽ được tính lại từ ngày tiếp theo sau ngày xảy ra sự kiện sau: 

• Bên có nghĩa vụ đã thừa nhận một phần hoặc toàn bộ nghĩa vụ của mình đối với người khởi kiện. 

• Bên có nghĩa vụ thừa nhận hoặc thực hiện xong một phần nghĩa vụ của mình đối với người khởi kiện. 

• Các bên đã tự hòa giải với nhau.

(Điều 157 Bộ Luật Dân Sự 2015) 

Trường hợp thời hiệu khởi đã hết, bên có quyền có thể căn cứ vào quy định ở trên để kéo dài hoặc khôi phục lại thời hiệu khởi kiện. Chẳng hạn, trong một giao dịch về mua bán hàng hóa, bên bán vi phạm nghĩa vụ giao hàng. Thời hiệu khởi kiện sẽ bắt đầu tính từ ngày tiếp theo của ngày đến hạn giao hàng các bên đã thỏa thuận. Tuy nhiên, nếu bên mua có văn bản yêu cầu và bên bán xác nhận chưa giao hàng hoặc có một văn bản khác tương tự thể hiện việc này như biên bản họp, biên bản làm việc… thì thời hiệu khởi kiện sẽ được tính lại từ ngày của văn bản do bên bán phát hành. 

Biết và lưu tâm về thời hiệu khởi kiện là cần thiết và quan trọng trong giao dịch dân sự. Việc này giúp các bên tránh những thiệt hại không đáng có do mất quyền yêu cầu pháp luật bảo vệ.  

Bài viết liên quan:

1. Áp dụng thời hiệu khởi kiện đối với hợp đồng vay tiền

2. Bắt đầu lại thời hiệu khởi kiện tranh chấp hợp đồng

Chia sẻ: