Quản trị rủi ro vi phạm quyền sở hữu trí tuệ trong hoạt động liên doanh

Trong bối cảnh hợp tác quốc tế và đầu tư ngày càng gia tăng, các doanh nghiệp đã và đang tham gia nhiều hoạt động liên doanh để tận dụng lợi thế cạnh tranh. Tuy nhiên, đồng hành với điều đó là nguy cơ vi phạm quyền sở hữu trí tuệ (“SHTT”) đang trở thành mối quan ngại hàng đầu. Việc quản trị rủi ro trong lĩnh vực này là cần thiết để đảm bảo quyền lợi hợp pháp của doanh nghiệp, đồng thời duy trì mối quan hệ hợp tác. 

1. Xác định Quyền Sở hữu Trí tuệ ngay từ giai đoạn đàm phán 

Trong hoạt động liên doanh, việc xác định rõ quyền SHTT ngay từ giai đoạn đàm phán là một bước quan trọng để đảm bảo mọi quyền lợi hợp pháp của các bên được tôn trọng. Các doanh nghiệp cần thực hiện những biện pháp sau đây: 

• Lập danh mục đầy đủ các tài sản trí tuệ như bằng sáng chế, nhãn hiệu, bản quyền, bí mật thương mại… đã được đăng ký hoặc sử dụng. Đánh giá giá trị kinh tế của các tài sản trí tuệ này và khả năng khai thác chúng trong khuôn khổ hợp tác liên doanh. 

• Xác định rõ ràng quyền sở hữu đối với tài sản trí tuệ, bao gồm quyền sở hữu hoàn toàn, quyền đồng sở hữu, hoặc quyền sử dụng giới hạn. Quyết định các phương thức chuyển giao quyền sử dụng tài sản trí tuệ giữa các bên, chẳng hạn như cấp phép sử dụng (license) hoặc chuyển nhượng quyền sở hữu (assignment).

• Xây dựng các cơ chế đảm bảo rằng quyền SHTT không bị sử dụng sai mục đích, bao gồm các quy định bảo mật, hạn chế sử dụng và chế tài khi vi phạm. Đưa vào hợp đồng điều khoản về quyền lợi đối với các tài sản trí tuệ được tạo ra trong quá trình liên doanh, đảm bảo phân chia rõ ràng lợi ích giữa các bên. 

• Phân tích các quy định pháp luật về sở hữu trí tuệ tại Việt Nam và các quốc gia liên quan đến hoạt động liên doanh. Đảm bảo rằng các tài sản trí tuệ được bảo hộ đúng quy định pháp luật tại các thị trường mục tiêu. 

2. Xây dựng Các Điều Khoản Bảo vệ trong Hợp Đồng Liên doanh 

Hợp đồng liên doanh là các tài liệu pháp lý quan trọng, để bảo vệ quyền lợi hợp pháp và ngăn ngừa tranh chấp trong quá trình hợp tác. Các điều khoản bảo vệ trong hợp đồng nên bao gồm: 

• Phạm vi sử dụng SHTT: Quy định cụ thể các loại tài sản trí tuệ được khai thác (như bằng sáng chế, bản quyền, nhãn hiệu), phạm vi ứng dụng (như trong một số quốc gia hoặc khu vực nhất định), và thời gian sử dụng. Điều khoản này cũng nên quy định các yêu cầu nghiêm ngặt nhằm phòng ngừa vi phạm như sử dụng sai mục đích hoặc chuyển nhượng trái phép. 

• Chuyển giao công nghệ: Hợp đồng chuyển giao công nghệ cần bao gồm các điều khoản cụ thể như sau: Quy định rõ các quyền sử dụng công nghệ, bao gồm thời gian hiệu lực, phạm vi áp dụng (độc quyền hoặc không độc quyền), và các hạn chế đi kèm; Mô tả chi tiết cách thức thực hiện chuyển giao, từ việc cung cấp tài liệu kỹ thuật, đào tạo nhân viên, đến hỗ trợ sau chuyển giao. Các cam kết về chất lượng và hiệu suất của công nghệ cần được xác định rõ; Các điều khoản bảo vệ bí mật thương mại cần nghiêm ngặt, bao gồm danh sách các thông tin cần bảo mật, cơ chế kiểm soát truy cập, và biện pháp bảo vệ thông tin trong quá trình chuyển giao; Quy định cụ thể các hình thức chế tài, như phạt tiền, bồi thường thiệt hại, hoặc chấm dứt hợp đồng trong trường hợp vi phạm các điều khoản bảo mật hoặc sử dụng sai mục đích công nghệ. 

• Sở hữu các kết quả nghiên cứu chung: Xác định cụ thể các quyền sở hữu trí tuệ đối với các sáng chế, thiết kế, hoặc phát minh được tạo ra trong quá trình liên doanh, bao gồm các điều kiện về độc quyền hoặc đồng sở hữu. Quy định rõ ràng quyền khai thác thương mại của mỗi bên, như việc sử dụng nội bộ, cấp phép cho bên thứ ba, hoặc phát triển sản phẩm mới. Thống nhất cách phân chia lợi nhuận phát sinh từ việc khai thác các kết quả nghiên cứu, bao gồm tỷ lệ phần trăm hoặc cơ chế phân bổ tài chính khác. Lập kế hoạch đăng ký bảo hộ các tài sản trí tuệ mới, đảm bảo rằng chúng được bảo vệ hợp pháp tại các thị trường mục tiêu, và xác định trách nhiệm chi phí đăng ký giữa các bên. Đưa ra cơ chế giải quyết tranh chấp liên quan đến quyền sở hữu hoặc việc sử dụng kết quả nghiên cứu chung, đảm bảo tính minh bạch và công bằng cho các bên tham gia. Hợp đồng cần bao gồm các quy định nghiêm ngặt nhằm phòng ngừa việc sao chép trái phép hoặc sử dụng sai mục đích quyền SHTT. 

3. Giám sát và Đánh giá Tuân thủ 

Việc giám sát các hoạt động liên quan đến SHTT trong liên doanh là rất quan trọng nhằm đảm bảo tất cả các quyền và nghĩa vụ được thực hiện đúng theo thoả thuận. Các bước cần thực hiện bao gồm: 

• Kiểm tra việc sử dụng SHTT để đảm bảo các quyền SHTT được sử dụng đúng theo hợp đồng và những thoả thuận đã được ký kết. 

• Theo dõi việc thanh toán phí giấy phép, chia sẻ doanh thu hoặc chi phí liên quan đến quyền SHTT. 

• Thiết lập hệ thống giám sát tự động và cung cấp báo cáo về tình hình tuân thủ quy định trong hợp đồng.

• Tiến hành đánh giá định kỳ về việc tuân thực các điều khoản liên quan đến SHTT trong quá trình liên doanh. 

4. Phòng ngừa và Giải quyết Tranh chấp 

Việc lập kế hoạch phòng ngừa và giải quyết tranh chấp trong hoạt động liên doanh là cần thiết để tránh rủi ro pháp lý và bảo vệ mối quan hệ hợp tác. Dưới đây là những yếu tố then chốt trong việc phòng ngừa và giải quyết tranh chấp:  

• Các điều khoản nên quy định rõ phương thức giải quyết tranh chấp như thương lượng, trọng tài thương mại, hoặc tòa án. Việc lựa chọn cơ chế giải quyết phù hợp sẽ giúp rút ngắn thời gian và chi phí khi tranh chấp phát sinh.

• Trước khi tranh chấp xảy ra, các bên nên thắc lập một đội ngũ xử lý tranh chấp chung, bao gồm các chuyên gia pháp lý và đại diện của mỗi bên. Điều này giúp đảm bảo rằng tranh chấp được xử lý một cách khách quan. 

• Tăng cường đào tạo nhân viên về nhận thức SHTT, thiết lập các quy trình quản lý nghiêm ngặt, và sử dụng hệ thống theo dõi vi phạm tiêm năng. 

• Khi tranh chấp xảy ra, các bên nên duy trì sự linh hoạt trong đàm phán để tìm kiếm giải pháp đôi bên đồng thuận, tránh gia tăng mâu thuẫn. 

• Quy định các hình thức chế tài như bồi thường tài chính, thu hồi giấy phép, hoặc ngừng cung cấp dịch vụ khi xảy ra vi phạm nghiêm trọng.  

Quản trị rủi ro vi phạm quyền SHTT trong hoạt động liên doanh đòi hỏi sự hiểu biết sâu sác về pháp luật, đồng thời có những cơ chế bảo vệ và phòng ngừa hiệu quả. Các doanh nghiệp nên tư vấn với các đơn vị pháp lý uy tín để đảm bảo một môi trường liên doanh an toàn và minh bạch. 

Bài viết liên quan: 

1/ Chuyển giao công nghệ: Bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ và bí mật thương mại

2/ Quyền tác giả và kiểu dáng công nghiệp, quyền sở hữu trí tuệ nào bảo vệ tốt nhất kiểu dáng bên ngoài của sản phẩm?

Chia sẻ: