Điều kiện pháp lý cho nhà đầu tư nước ngoài khi hoạt động đại lý làm thủ tục hải quan tại Việt Nam

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế sâu rộng, vai trò của các dịch vụ logistics, đặc biệt là dịch vụ làm thủ tục hải quan (bao gồm dịch vụ thông quan), ngày càng trở nên quan trọng. Đối với các nhà đầu tư nước ngoài đang tìm kiếm cơ hội tại thị trường Việt Nam, lĩnh vực này tiềm năng nhưng đồng thời cũng đặt ra những yêu cầu pháp lý đặc thù cần được nghiên cứu kỹ lưỡng. Bài viết này đi sâu phân tích các điều kiện pháp lý mà nhà đầu tư nước ngoài cần nắm vững khi có ý định thành lập và vận hành một doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực đại lý làm thủ tục hải quan tại Việt Nam. 

1. Điều kiện tiếp cận thị trường đối với hoạt động đại lý làm thủ tục hải quan

Hiện tại, Việt Nam đã có những cam kết mạnh mẽ về mở cửa thị trường dịch vụ trong khuôn khổ Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) và các Hiệp định thương mại tự do (FTA) thế hệ mới như VJEPA, VKFTA, EVFTA, CPTPP đối với dịch vụ đại lý làm thủ tục hải quan (bao gồm cả dịch vụ thông quan).  

• Trong khuôn khổ Cam kết WTO và các Hiệp định thương mại tự do (FTAs): Việt Nam đã mở cửa thị trường đối với các quốc gia thành viên hoạt động dịch vụ đại lý làm thủ tục hải quan (bao gồm cả dịch vụ thông quan). Cụ thể, nhà đầu tư nước ngoài được phép thành lập liên doanh trong đó không hạn chế phần vốn sở hữu của phía nước ngoài để hoạt động dịch vụ này.  

• Bên cạnh đó, theo quy định tại Điều 4.3(d) Nghị định 163/2017/NĐ-CP, pháp luật Việt Nam đã quy định về việc mở cửa thị trường cho nhà đầu tư nước ngoài đối với dịch vụ thông quan thông qua việc hợp tác kinh doanh với nhà đầu tư trong nước và không hạn chế phần vốn sở hữu của phía nước ngoài.  

Như vậy, nhà đầu tư đến từ các quốc gia thành viên của các Hiệp định thương mại hoàn toàn có thể thành lập doanh nghiệp vốn nước ngoài tại Việt Nam để cung cấp dịch vụ làm thủ tục hải quan thông qua liên doanh với đối tác Việt Nam và không giới hạn tỷ lệ sở hữu nước ngoài.  

Tuy nhiên, đây chỉ là điều kiện cần về mặt tiếp cận thị trường. Theo quy định tại Phụ lục IV của Luật Đầu tư 2020, “Kinh doanh dịch vụ làm thủ tục hải quan” là một trong những ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện. Do đó, để chính thức được phép hoạt động trong lĩnh vực đại lý làm thủ tục hải quan, doanh nghiệp do nhà đầu tư nước ngoài thành lập (hoặc góp vốn) phải trải qua quy trình kiểm tra và được Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan Việt Nam công nhận đủ điều kiện hoạt động. Sự công nhận này là bắt buộc và chỉ được cấp khi doanh nghiệp đáp ứng đầy đủ các điều kiện chuyên ngành được quy định chi tiết trong pháp luật về hải quan.

2. Điều kiện Chuyên ngành để Được Công nhận là Đại lý Làm Thủ tục Hải quan

Theo Khoản 1 Điều 20 Luật Hải quan 2014 và Khoản 1 Điều 5 Thông tư 12/2015/TT-BTC (đã được sửa đổi, bổ sung bởi Thông tư 22/2019/TT-BTC), đại lý làm thủ tục hải quan được định nghĩa là doanh nghiệp đáp ứng đủ điều kiện pháp luật và được ủy quyền bởi chủ hàng (người có hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu) để thay mặt chủ hàng thực hiện toàn bộ hoặc một phần nghĩa vụ của người khai hải quan theo quy định.  

Để được Tổng cục Hải quan công nhận đủ điều kiện hoạt động, doanh nghiệp cần đáp ứng các nhóm điều kiện sau: 

2.1. Điều kiện đối với Doanh nghiệp: 

a. Có Giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh hoặc Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp có ngành, nghề kinh doanh dịch vụ giao nhận hàng hóa hoặc đại lý làm thủ tục hải quan; 

b. Có nhân viên đại lý làm thủ tục hải quan; 

c. Có hạ tầng công nghệ thông tin đáp ứng điều kiện để thực hiện khai hải quan điện tử và các điều kiện khác theo quy định. 

2.2. Điều kiện đối với Nhân viên Đại lý Làm Thủ tục Hải quan:  

Nhân viên đại lý làm thủ tục hải quan là công dân Việt Nam đáp ứng đủ các điều kiện sau đây: 

a. Có trình độ cao đẳng kinh tế, luật, kỹ thuật trở lên; 

b. Có chứng chỉ nghiệp vụ khai hải quan; 

c. Được cơ quan hải quan cấp mã số nhân viên đại lý làm thủ tục hải quan 

2.3. Điều kiện về Hệ thống Công nghệ Thông tin Chuyên dụng:  

Theo quy định tại khoản 5 Điều 6 Thông tư 38/2015/TT-BTC, tổ chức tham gia khai hải quan bao gồm đại lý làm thủ tục hải quan phải: 

a. Đăng ký tham gia kết nối với Hệ thống để được cấp tài khoản truy cập và các thông tin kết nối. 

b. Đăng ký chữ ký số với cơ quan hải quan¹; 

c. Trang bị đầy đủ về hạ tầng kỹ thuật trong hoạt động giao dịch điện tử đảm bảo cho việc khai báo, truyền, nhận, lưu trữ thông tin khi truy cập và trao đổi thông tin với Hệ thống; sử dụng phần mềm khai hải quan điện tử do cơ quan hải quan cung cấp (nếu có) hoặc phần mềm khai hải quan điện tử đã được Tổng cục Hải quan kiểm tra và xác nhận phù hợp yêu cầu nghiệp vụ của cơ quan hải quan và tương thích với Hệ thống. Tổng cục Hải quan ban hành Quyết định công nhận phần mềm khai hải quan điện tử và công bố trên Cổng thông tin điện tử của ngành Hải quan.

3. Quy trình Công nhận Đủ Điều kiện Hoạt động Đại lý Làm Thủ tục Hải quan

Sau khi đáp ứng các điều kiện trên, doanh nghiệp có nhu cầu hoạt động đại lý làm thủ tục hải quan sẽ nộp 01 bộ hồ sơ trực tiếp hoặc qua đường bưu chính đến Tổng cục Hải quan. Hồ sơ đề nghị công nhận bao gồm: 

• Văn bản đề nghị công nhận đủ điều kiện hoạt động đại lý làm thủ tục hải quan theo mẫu quy định. 

• Hồ sơ đề nghị cấp mã số nhân viên đại lý làm thủ tục hải quan cho từng cá nhân dự kiến sẽ làm nhân viên đại lý của doanh nghiệp. Hồ sơ này bao gồm các giấy tờ chứng minh nhân thân (CCCD/CMND), trình độ học vấn (bằng tốt nghiệp), chứng chỉ nghiệp vụ khai hải quan và ảnh theo quy định. 

Trong thời hạn 05 ngày làm việc kể từ ngày nhận đủ hồ sơ hợp lệ, Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan sẽ ra quyết định công nhận doanh nghiệp đủ điều kiện hoạt động đại lý làm thủ tục hải quan. Đồng thời, cơ quan hải quan cũng sẽ cấp mã số nhân viên đại lý làm thủ tục hải quan cho các cá nhân đã đáp ứng đủ điều kiện có trong hồ sơ của doanh nghiệp. Trường hợp không đủ điều kiện thì có văn bản trả lời doanh nghiệp. 

Hoạt động đại lý làm thủ tục hải quan là một mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng và hoạt động thương mại quốc tế của các doanh nghiệp tại Việt Nam. Đối với nhà đầu tư nước ngoài, đây là một lĩnh vực tiềm năng nhưng đòi hỏi sự am hiểu sâu sắc và tuân thủ nghiêm ngặt các quy định pháp luật từ giai đoạn chuẩn bị đầu tư cho đến khi chính thức đi vào hoạt động. Việc đáp ứng đầy đủ các điều kiện về tư cách pháp nhân, năng lực nhân sự, hạ tầng công nghệ thông tin và hoàn tất quy trình công nhận của cơ quan hải quan là yêu cầu bắt buộc. 

(1) Khoản 2 Điều 5 Thông tư 38/2015/TT-BTC 

Bài viết liên quan

1. Thủ tục đăng ký giao dịch ngoại hối liên quan đến hoạt động đầu tư ra nước ngoài
2. Luật Hải quan 2014
3. Điều kiện để nhà đầu tư nước ngoài kinh doanh dịch vụ quảng cáo tại Việt Nam

Chia sẻ: