Đánh giá tác động của việc điều chỉnh ngưỡng sở hữu FDI: Từ thông tư 06/2019 đến thông tư 03/2025

Một trong những thay đổi có tính bước ngoặt trong Thông tư 03/2025/TT-NHNN (“Thông tư 03”) là việc điều chỉnh cách xác định ngưỡng sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài (NĐTNN) nhằm xác định liệu một doanh nghiệp có bị xếp vào nhóm “doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài” (FDI) hay không. Dù chỉ thay đổi vài từ ngữ, quy định mới đã khép lại một khoảng trống pháp lý tồn tại nhiều năm dưới thời Thông tư 06/2019/TT-NHNN (“Thông tư 06”), đồng thời đặt ra nghĩa vụ chuyển đổi bắt buộc cho nhóm doanh nghiệp có tỷ lệ sở hữu của NĐTNN trên 50% nhưng dưới 51%. 

1. Thực trạng trước khi có Thông Tư 03/2025

Theo quy định tại điểm a khoản 1 Điều 23 Luật Đầu tư 2020 quy định việc doanh nghiệp có nhà đầu tư nước ngoài nắm giữ trên 50% vốn điều lệ của công ty sẽ được xác định và áp dụng quy định như đối với Nhà đầu tư nước ngoài.  

Tuy nhiên, quy định tại điểm b khoản 2 Điều 3 của Thông tư 06/2019 xác định “Doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài bao gồm doanh nghiệp có nhà đầu tư nước ngoài sở hữu từ 51% vốn điều lệ trở lên của doanh nghiệp” 

Điều này khiến các doanh nghiệp có tỷ lệ sở hữu của NĐTNN từ 50,01% đến dưới 51% không bị xem là doanh nghiệp FDI – tạo ra một khoảng trống pháp lý trong việc quản lý và kiểm soát ngoại hối. Trong thực tế, họ được phân loại là doanh nghiệp có vốn đầu tư gián tiếp và được hưởng một số chế độ quản lý linh hoạt hơn, như sử dụng tài khoản đầu tư gián tiếp (IICA) thay vì tài khoản đầu tư trực tiếp (DICA), và không bị ràng buộc nghiêm ngặt về quản lý dòng vốn ngoại hối như các doanh nghiệp FDI. 

Điều này dẫn đến bất nhất trong thực thi, gây khó khăn cho cả doanh nghiệp, ngân hàng và cơ quan quản lý trong việc xác định nghĩa vụ pháp lý và kiểm soát dòng vốn nước ngoài. 

2. Thông Tư 03/2025 – Xóa Bỏ Vùng Xám, Tạo Đổi Mới Cấu Trúc Quản Lý

Nhằm khắc phục mâu thuẫn nói trên, Thông tư 03/2025 sẽ có hiệu lực vào ngày 16/06/2025 đã có điều chỉnh tại Thông tư 06/2019 chính thức thay đổi ngưỡng xác định doanh nghiệp FDI từ “từ 51%” thành “trên 50%”. Theo đó, các doanh nghiệp có tỷ lệ sở hữu NĐTNN vượt 50% (dù chỉ 50,01%) đều bị xếp vào diện doanh nghiệp FDI. Theo đó,  

“2. “Doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài” bao gồm: 

a) Doanh nghiệp được thành lập theo hình thức đầu tư thành lập tổ chức kinh tế, trong đó có nhà đầu tư nước ngoài là thành viên hoặc cổ đông và phải thực hiện thủ tục cấp Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư theo quy định của pháp luật về đầu tư;

b) Doanh nghiệp không thuộc trường hợp quy định tại điểm a khoản này có nhà đầu tư nước ngoài sở hữu từ 50% vốn điều lệ trở lên của doanh nghiệp, bao gồm:

(i) Doanh nghiệp có nhà đầu tư nước ngoài góp vốn, mua cổ phần, phần vốn góp vào doanh nghiệp (hoạt động trong ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện hoặc không có điều kiện áp dụng đối với nhà đầu tư nước ngoài) dẫn đến nhà đầu tư nước ngoài sở hữu từ 50% vốn điều lệ trở lên của doanh nghiệp; 

(ii) Doanh nghiệp được thành lập sau khi chia tách, sáp nhập, hợp nhất dẫn đến nhà đầu tư nước ngoài sở hữu từ 50% vốn điều lệ trở lên của doanh nghiệp; 

(iii) Doanh nghiệp được thành lập mới theo quy định của pháp luật chuyên ngành; 

c) Doanh nghiệp dự án do nhà đầu tư nước ngoài thành lập để thực hiện dự án PPP theo quy định của pháp luật về đầu tư.”

Đồng thời, tại khoản 4 Điều 11 Thông tư 03/2025 cũng quy định một giai đoạn chuyển tiếp 12 tháng kể từ ngày 16/6/2025 để các doanh nghiệp thuộc nhóm “trên 50% đến dưới 51%” hoàn tất việc chuyển đổi từ IICA sang DICA. Trong thời gian này, doanh nghiệp vẫn được tiếp tục sử dụng tài khoản IICA hiện tại, nhưng sau thời hạn này, việc sử dụng DICA là bắt buộc. 

Những quy định trên dự kiến sẽ tạo ra hàng lang pháp lý rõ ràng hơn, góp phần tạo đổi mới cấu trúc quản lý ngoại đối với doanh nghiệp FDI. Cụ thể,  

Thứ nhất, việc thống nhất định nghĩa doanh nghiệp FDI với Luật Đầu tư giúp xoá bỏ sự bất nhất giữa các văn bản pháp luật. Nhờ đó, nhà đầu tư, ngân hàng và cơ quan quản lý có thể xác định rõ nghĩa vụ quản lý ngoại hối và khuôn khổ vận hành phù hợp với từng loại hình doanh nghiệp. 

Thứ hai, với việc bị chuyển sang nhóm doanh nghiệp FDI, các doanh nghiệp có NĐTNN sở hữu “trên 50%” sẽ phải thực hiện hàng loạt nghĩa vụ tài chính – pháp lý mới, bao gồm: 

• Mở tài khoản DICA tại ngân hàng được phép. 

• Tất cả các khoản vốn góp, lợi nhuận, chuyển nhượng vốn, vay nợ nước ngoài phải thực hiện qua DICA. 

• Việc chuyển lợi nhuận ra nước ngoài phải tuân thủ chặt chẽ yêu cầu kiểm toán, kê khai thuế, báo cáo tài chính và nghĩa vụ nộp thuế. 

• Cập nhật quy trình kế toán nội bộ, chứng từ và báo cáo phù hợp với tiêu chuẩn DICA. 

Sự thay đổi này đánh dấu một bước chuyển từ mô hình “quản lý linh hoạt” sang mô hình “kiểm soát toàn diện”, đảm bảo dòng vốn được minh bạch và dễ giám sát hơn. 

Thứ ba, tăng cường quyền quản lý cho ngân hàng và cơ quan nhà nước. Thông qua việc chuyển đổi bắt buộc tài khoản, Ngân hàng Nhà nước sẽ có điều kiện kiểm soát tốt hơn dòng vốn nước ngoài, trong khi các ngân hàng thương mại cũng có cơ sở pháp lý rõ ràng để yêu cầu khách hàng thực hiện đúng quy trình mở – sử dụng tài khoản theo quy định. 

3. Khuyến nghị thực tế cho doanh nghiệp

Mặc dù quy định mới mang tính hợp lý và đồng bộ, nhưng để đảm bảo tuân thủ đúng hạn và tránh rủi ro, đặc biệt là đối với nhóm doanh nghiệp có sở hữu “trên 50% đến dưới 51%”, các doanh nghiệp nên chủ động thực hiện các bước sau: 

1. Rà soát cơ cấu sở hữu: Xác định có thuộc diện chịu tác động hay không. 
2. Chuẩn bị chuyển đổi sớm: Liên hệ ngân hàng, chuyên gia tư vấn pháp lý để lên kế hoạch mở tài khoản DICA đúng quy định. 
3. Cập nhật hệ thống nội bộ: Điều chỉnh quy trình kế toán, lưu trữ chứng từ phù hợp với yêu cầu của tài khoản DICA. 
4. Không trì hoãn: Tiến hành chuyển đổi sớm giúp giảm thiểu rủi ro, tránh tắc nghẽn cuối kỳ. 

Việc điều chỉnh ngưỡng sở hữu FDI từ “từ 51%” sang “trên 50%” không chỉ là thay đổi kỹ thuật ngôn từ, mà là một bước tiến quan trọng trong việc hoàn thiện hệ thống pháp luật đầu tư và ngoại hối tại Việt Nam. Thông tư 03/2025 không chỉ giúp khắc phục mâu thuẫn pháp lý kéo dài, mà còn thiết lập lại cách thức quản trị dòng vốn nước ngoài theo hướng minh bạch, chuyên nghiệp và nhất quán hơn. 

Doanh nghiệp và nhà đầu tư cần xem đây là thời điểm thích hợp để tái cấu trúc quy trình tài chính – pháp lý, đảm bảo phù hợp với tiêu chuẩn mới và gia tăng khả năng tiếp cận các cơ hội đầu tư trong tương lai. 

Chia sẻ: